حدیث کساء از نظر سند مخدوش است؟
حدیث کساء از نظر سند مخدوش است و بیانگر فضلی هم نیست؟
پاسخ:
ابتدای بحث به نکات زیر دقت شود: در مورد این که پیغمبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ کساء (عباء یا جامه‌ای که آن وقت معمول بوده) بر خود و چهار نفس مقدس (حضرت علی ـ علیه السلام ـ، حضرت زهرا ـ سلام الله علیها ـ ، امام حسن و امام حسین ـ علیهم السلام ـ ) پوشاند. هنگام نزول آیه شریفه به دو مضمون وارد شده است:
۱. اینکه جبرئیل همان وقت آیه تطهیر را نازل می‌کند: إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً(۱) که این آیه در خانه حضرت فاطمه زهرا ـ سلام الله علیها ـ و یا در بعضی روایات در خانه ام سلمه نازل شد.
۲. پیغمبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ کساء را روی خود و چهار نفس مقدس پوشاند و آیه شریفه تطهیر را تلاوت فرموده و طبق مدارک و روایات وارده چه در مجامع اهل تسنن و چه در کتب شیعه، پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ مکرراً این آیه را به مدت چند روز بر در خانه حضرت زهرا ـ سلام الله علیها ـ تلاوت فرموده است.
حاکم در کتاب خود «مستدرک علی الصحیحین» چنین گفته است: حدثّنی ابوالحسن اسماعیل بن محمد بن الفضل… عن اسماعیل بن عبدالله بن جعفر بن ابیطالب، عن ابیه قالَ: لمّا نظرَ رسولُ الله ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ الیّ الرحمه هابطهً قالَ: اُدعوُ الی اُدعُوا لی فقالت صفّیهُ: من یا رسول الله؟ قالَ اهلُ بیتی علیّاً و فاطمهَ و الحسنَ و الحُسینَ، فجیءَ بهِم فالقی علیهمُ النّبیُ ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ کساءهُ ثمَّ رفعَ یدیهِ ثم قالَ: اللّهمّ هولاء آلی فصّل علی محمدٍ و علی آل محمد، و انزلَ الله عزّوجلّ (انما یریدُ الله لیذهبَ عنکمُ الرجس اهل البیت و یطهّرکم تطهیرا… قال: هذا حدیث صحیح.(۲)
حاکم گوید از عبدالله فرزند جعفر بن ابیطالب ـ علیه السلام ـ نقل می‌کند که گفت: هنگامی که رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ مشاهده فرمود رحمت خداوندگاری در حال فرود آمدن است، فرمود: به سوی من بخوانید! «صفیه» گفت: چه کسی را ای رسول خدا، فرمود: اهل بیت من علی، فاطمه، حسن و حسین ـ علیهم السلام ـ را فراخوانید. آن گاه که ایشان آمدند پیامبر اکرم «کساء» خویش را بر آنها افکند و سپس دست های مبارک خویش را بلند کرد و فرمود: خداوندا اینان آل منند پس برمحمد و آلش درود فرست. خداوند متعال هم این آیه را فرو فرستاد (انّما یرید الله لیذهب … و یطهّرکم تطهیراً)، حاکم، سند این حدیث را صحیح دانسته است.
حدیث کساء در روایت عایشهمسلم در صحیح خود چنین می‌گوید: حدثّنا ابوبکر بنُ أبی شیبه محمد بن عبدالله قالت: قالَتْ عائشهُ: خرجَ النبیُّ غداهً و علیهِ فرطٌ مُرحّلٌ،(۳) من شعر اسودَ. فجاءَ الحسن بن علیٍّ فادخلهُ ثمّ جاء الحسین فدخل معهُ ثُم جاءتْ فاطمهُ فأدخَلها، ثم جاء علیُّ فأدخلهُ، ثم قال: انّما یرید الله لیذهب عنکم الرّجس اهل البیتِ و یطهّرکم تطهیراً. (۴)
مسلم گوید: از عایشه نقل شد که روزی رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ بیرون آمد و عبایی نقشدار که از موی سیاه بافته شده بود بر دوش داشت. ابتدا حضرت امام حسن مجتبی ـ علیه السلام ـ آمد و او را به زیر عبا جای داد، پس از او حسین آمد، او را هم به زیر عبا جای داد، پس فاطمه آمد و در زیر عبا قرار گرفت، بعد علی آمد و او را هم همراه دیگران زیر عبا، جای داد و پس فرمود: «انّما یرید الله لیذهب عنکُم الرجس اهل البیت و یطهّرکم تطهیراً». این روایت در سنن کبری، بیهقی،(۵) و تفسیر طبری، ج ۲۲، ص ۵، و ابن کثیر در تفسیرش، ج ۳، ص ۴۸۵ و سیوطی در الدر المنثور، ج ۵، ص ۱۹۸ ـ ۱۹۹ آورده‌اند.
اما راجع به این که حدیث کساء فضلی بر آنها نیست، باید گفت: الف. فضیلت اهل بیت در صحیح مسلم: مسلم در صحیح خود چنین روایت می‌کند از صحابی پیامبر زید بن ارقم به هنگامی که سؤال شد، اهل بیت کیانند؟ آیا زنان پیامبرند؟ گفت: نه به ذات حق قسم! زن زمانی از روزگار را همراه شوهرش می‌ماند و سپس مرد او را طلاق می‌دهد و زن هم، به خانه پدر و اقوامش بر می‌گردد. در حالی که اهل بیت پیامبر کسانی هستند که رشته اصیل خویشاوندی با او دارند، و فامیل وی هستند که صدقه بر آنان حرام است.(۶)
ب. باز روایتی در خصوص فضیلت امام حسن مجتبی ـ علیه السلام ـ ذکر می‌کند. حدّثنی احمدُ بن حنبل حدثنا سفیانُ بن عُیینه.. عن النبی ـ صلّی الله علیه و آله ـ أنّه قال لحسن «اللهم! اِنی اُحبّهُ، فأحبُّهُ و احبِبْ من یحبّهُ». پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ در شأن امام حسن مجتبی ـ علیه السلام ـ فرمود: پروردگارا من او را دوست دارم و هر کس او را دوست داشته باشد، من او را دوست خواهم داشت.(۷)
ج. امتیاز اهل بیت در حدیث ام سلمه: همان طور که در حدیث ام سلمه ذکر شد، گفت: یا رسول الله من هم از اهل بیت هستم، فرمود، نه تو از اهل بیت من نیستی ولی بر خیر و خوبی می‌باشی. پس ام سلمه گفت که به خدا سوگند که پیامبر این امتیاز را به من نداد که از اهل بیت باشم.(۸) طبری در جامع البیان ذیل آیه تطهیر این حدیث را آورده است.
د. آیه تطهیر: اکثر قریب به اتفاق علمای اهل تسنن و شیعه درباره این آیه گفته‌اند که منظور اهل بیت (رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ، علی ـ علیه السلام ـ فاطمه و حسن و حسین ـ علیهم السلام ـ می‌باشند و فضائلی راجع به این آیه در خصوص اهل بیت روایات و مطالب فراوانی را آورده‌اند. از جمله سیوطی در تفسیرش چنین روایت می‌کند که: رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمود: خداوند خلق خود را دو قسمت فرمود و مرا از بهترینش قرار داد. آن جا که فرمود: پس قبیله‌ها را به خانواده‌هایی تقسیم فرمود که مرا در بهترین خانواده‌ها قرار داد و همین است منظور سخن خدای تعالی که می‌فرماید: انما یرید الله لیذهب عنکمُ الرجس اهلُ البیت و یطهّرکم تطهیراً پس من و اهل بیتم از جمیع گناهان پاک و پاکیزه‌ایم. و حتی در این روایت گفته است که آیه تطهیر درباره پنج نفر نازل شده است.(۹) روایات در باب فضیلت خاندان اهل بیت فراوان است.
پاورقی:
۱. احزاب:۳۴.
۲. حافظ محمد بن عبدالله حاکم النیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، تهران، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، ج۳، ص۱۶۰.
۳. مرط مرحل: المرط الکساء، مرط: هو الکساء من صوف… المرحل: هو الشیء المنقوش علیه صور حال الابل.
۴. امام ابن الحسین مسلم بن الحجاج القشیری النیشابوری، صحیح مسلم، بیروت، انتشارات احیاء التراث العربی، ج۴، ص۱۸۸۳.
۵. امام حافظ ابی‌بکر احمد بن الحسین بن علی البیهقی، السنن البیهقی، بیروت، انتشارات دار الفکر، ج۲، ص۵۱۲.
۶. ر.ک: صحیح مسلم، ج۴، ص۱۸۸۳.
۷. ر.ک: همان، ص۱۸۸۲.
۸. عسکری، سید مرتضی، حدیث کساء در مکتب خلفاء و مکتب اهل بیت، ترجمه علی اسلامی، انتشارات موسسه الزهرا، ص۲۷.
۹. سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، انتشارات دار الکتب العلمیه، بیروت، ج۵، ص۳۷۶.
منبع: نرم افزار پاسخ – مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات
