چند حدیث معتبر و مشوق در خصوص نماز جماعت بیان نمایید.
دین مقدس اسلام به اتحاد و اجتماع مسلمانان اهمیت زیادی داده است چنان که قرآن می خواهد مردم اتحاد داشته باشند و از پراکندگی بپرهیزند(۱). رسول اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ می فرمایند: «یدالله مع الجماعه»(۲)دست (= قدرت و عنایت) خداوند با جماعت است. بنابر بعضی از روایات، وقتی عده ای جمع شوند و دعا کنند دعایشان به اجابت می رسد.(۳) طبق روایت معتبری، اگر چهل مؤمن بر جنازه مؤمنی حاضر شوند و به خوبی او شهادت دهند. خداوند متعال شهادت آنان را می پذیرد و گناهان او را می آمرزد.(۴) و بالاخره اینکه نماز جماعت از اموری است که فراوان روی آن تأکید شده است، و خواندن نمازهای واجب، خصوصاً نمازهای یومیه به صورت جماعت از مستحبات مؤکده (مورد تأکید) می باشد. و به قدری در فضل آن و در مذمت ترک کننده آن تأکید شده است که نزدیک است آن را به واجبات ملحق کند.(۵)در ذیل بعضی از آموزه های دینی در این رابطه با استفاده از منابع معتبر ذکر می گردد: قرآن کریم می فرماید: وَ أَقِیمُوا الصَّلاهَ وَ آتُوا الزَّکاهَ وَ ارْکَعُوا مَعَ الرَّاکِعِینَ(۶)، و نماز را بپا دارید و زکات را بپردازید، و همراه رکوع کنندگان رکوع کنید و نماز را جماعت بگزارید.» در بعضی از تفاسیر، قسمت پایانی این آیه، ناظر به نماز جماعت دانسته شده است.(۷) چنان که آیت الله جوادی آملی در ذیل این آیه می فرماید: «… به اهل ایمان دستور داده شد که اولاً، هر یک اهل نماز و رکوع باشند، و ثانیاً، نماز را با هم بخوانند. معیار این معیت همان و حدت نماز است. این وحدت اعتباری فقط در جماعت (اعم از جمعه و غیر آن) متبلور است.»(۸)
درباره فضیلت نماز جماعت در روایتی که از امام صادق ـ علیه السلام ـ نقل شده است چنین می خوانیم: «الصلاه فی جماعه تفضل علی صلاه الغذ ای الفرد باربع و عشرین درجه» نماز با جماعت بیست و چهار درجه بر نماز فرادی برتری دارد.» این روایت در کتب مختلف با مختصر تفاوتی نقل شده است(۹) و بعضی از علما به صحیح بودن آن تصریح کرده اند،(۱۰)در وسائل الشیعه و مدارک الاحکام در ادامه این روایت آمده است که هر یک از این بیست و چهار درجه برابر با بیست و پنج نماز می باشد.(۱۱)
در روایت دیگری، ابوسعید خدری از رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ در این باره چنین نقل می کند که ایشان فرمودند: «صلاه الجماعه افضل من صلاه الفرد بخمس و عشرین درجه»(۱۲) نماز جماعت بیست و پنج درجه برتر از نماز فردی می باشد.» شبیه این روایت را امام صادق ـ علیه السلام ـ نیز از رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ نقل فرموده اند.(۱۳)
در کتاب العروه الوثقی، و مدارک الاحکام روایتی به این مضمون نقل شده است که امام رضا ـ علیه السلام ـ در پاسخ به سؤال محمد بن عماره که پرسیده بود نماز فرادی در مسجد کوفه افضل (برتر) است یا نماز جماعت؟ فرمودند: «الصلاه فی جماعه افضل». نماز با جماعت برتر است. و این در حالی است که روایت شده است که نماز در مسجد کوفه برابر با هزار نماز است.(۱۴)
در روایتی معروف آمده است، فضائل و ثواب های زیادی برای نماز جماعت ذکر شده است. این روایت در کتاب های مستدرک الوسائل و العروه الوثقی به صورت مفصل از پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ نقل شده است.(۱۵) که برای رعایت اختصار، آن مقداری که در توضیح المسائل مراجع آمده است نقل می شود: «در روایتی وارد شده است که اگر یک نفر به امام جماعت اقتدا کند، هر رکعت از نماز آنان، ثواب صد و پنجاه نماز را دارد و اگر دو نفر اقتدا کنند هر رکعتی ثواب ششصد نماز دارد و هر چه بیشتر شوند، ثواب نمازشان بیشتر می شود تا به ده نفر برسند، و عده آنان که از ده گذشت، اگر تمام آسمان ها کاغذ و دریاها مرکب و درخت ها قلم و جن و انس و ملائکه نویسنده شوند. نمی توانند ثواب یک رکعت آن را بنویسند.»(۱۶)
و اما درباره مذمت از ترک نماز جماعت هم روایاتی نقل شده است که بعضی ذکر می شوند:
از علی ـ علیه السلام ـ نقل شده است که فرمودند: «من سمع النداء فَلَمْ یجبه من غیر عله فلا صلاه له.(۱۷)» هر کس ندا (اذان) را بشنود ولی بدون عذر پاسخ ندهد (در نماز جماعت حاضر نشود) برای او نمازی نیست.(ظاهراً مراد نفی نماز کامل است).
مرحوم فیض می فرماید: در روایت صحیحی از امام صادق ـ علیه السلام ـ نقل شده است که فرمودند: پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمودند: «لاصلاه لمن لایصلی فی المسجد مع المسلمین الا من عله(۱۸)» برای کسی که در مسجد با مسلمانان (به صورت جماعت) نماز نمی خواند، نمازی نیست مگر اینکه از روی عذری باشد. از امام صادق ـ علیه السلام ـ روایت شده است که فرمودند: «رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ با همسایگان مسجد، شرط کرد که به نماز جماعت حاضر به جماعت شوند و فرمود: گروهی که حاضر نمی شوند باید از این کار دست بردارند و به نمازها حاضر شوند و گرنه مؤذنی را گویم اذان و اقامه گوید و امر کنم شخصی را که از اهل بیت من است و او علی ـ علیه السلام ـ است، پشته های هیمه (هیزم) فراهم آورد و خانه ها را بر آن مردمی که تمرّد کرده اند بسوزاند.(۱۹)»روایات دیگری نیز وجود دارد که مضمون این روایت را تأیید می کند.(۲۰) در واقع این حدیث بیانگر حکم حکومتی پیامبر اعظم است.
نماز جماعت بقدری اهمیت دارد که رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ به نابینائی که نمی توانست به مسجد برود و کسی هم نبود که او را به مسجد ببرد. فرمودند: «بین منزل خود و مسجد طنابی نصب کن و با گرفتن آن ریسمان، خود را به مسجد برسان و از فضیلت جماعت محروم نشو.(۲۱)» و همچنین از آن حضرت نقل شده است که فرمودند: «الصلاه جماعه و لو علی رأس زج»(۲۲) نماز با جماعت است (باید باشد) هرچند روی نیزه باشد. که این حدیث کنایه از آن است که در هر شرایطی باید سعی شود که نماز به جماعت برگزار شود.
پاورقی:
۱. آل عمران:۱۰۳.
۲. محمدی ری شهری، محمد، میزان الحمکمه، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، چاپ هشتم، ۱۳۶۷، ج۲، ص۶۶.
۳. ر.ک: لکینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ترجمه سید هاشم رسولی محلاتی، تهران، علمیه اسلامیه، بی تا، ج۴، ص۲۴۱ـ۲۴۲.
۴. ر.ک: قمی، عباس، مفاتیح الجنان، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ پنجم، ۱۳۷۲، ص۱۰۰۳ـ۱۰۰۴.
۵. ر.ک: طباطبائی یزدی، سید محمد کاظم، العدوه الوثقی (مع تعلیقات اربعه من العلماء العظام)، قم، اسماعیلیان، چاپ دوم، ۱۳۷۰، ج۱، ص۵۹۶.
۶. بقره:۴۳.
۷. ر.ک: مکارم شیرازی، ناصر، و دیگران، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ بیست و دوم، ۱۳۶۶، ج۱، ص۲۰۹. طیب، سید عبدالحسین، اطیب البیان، تهران، انتشارات اسلام، چاپ سوم، ۱۳۶۶، ج۲، ص۱۵. شبر، سید عبدالله، تفسیر القرآن الکریم، بی جا: دارالهجره، چاپ دوم، ۱۴۱۰، ص۴۶. و جوادی آملی، عبدالله، تسنیم، قم، مرکز نشر اسراء، چاپ اول، ۱۳۸۱، ج۴، ص۱۱۱.
۸. همان.
۹. ر.ک: العروه الوثقی، همان. محمد بن حسن حر عاملی، وسائل الشیعه، تحقیق عبدالرحیم ربانی شیرازی، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ چهارم، ۱۳۹۱ ق، ج۵، ص۳۷۱. موسوی عاملی، سید محمد بن علی، مدارک الاحکام فی شرح شرائع الاسلام، تحقیق موسسه آل البیت ـ علیهم السلام ـ لاحیاء التراث، موسسه آل البیت ـ علیهم السلام ـ لاحیاء التراث، چاپ اول، ۱۴۱۰ق، ج۴، ص۳۱۰.
۱۰. ر.ک: العروه الوثقی، همان و مدارک الاحکام فی شرح شرائع الاسلام، همان.
۱۱. وسائل الشیعه، همان و مدارک الاحکام فی شرح شرائع الاسلام، همان.
۱۲. وسائل الشیعه، همان، ص۳۷۴.
۱۳. ر.ک: همان، ص۳۷۱.
۱۴. ر.ک: مدارک الاحکام، … همان، ص۳۱۱ و العروه الوثقی، همان.
۱۵. ر.ک: العروه الوثقی، همان، ص۵۹۷. و نوری طبرسی، میرزا حسین، مستدرک الوسائل، قم، وسسه آل البیت ـ علیهم السلام ـ ، چاپ اول، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۴۴۳ـ۴۴۴.
۱۶. توضیح المسائل مراجع، تهیه و تنظیم سید محمد حسن بنی هاشمی خمینی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۶، ج۱، ص۷۲۲، مساله ۱۴۰۰.
۱۷. وسائل الشیعه، همان، ص۳۷۵.
۱۸. فیض کاشانی، ملا محسن، المحجه البیضاء فی تهذیب الحیاء، با تصحیح علی اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، بی تا، ج۱، ص۳۴۲.
۱۹. صدوق، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، با ترجمه علی اکبر غفاری، بی جا، چاپخانه رستم خانی، چاپ هفتم، ۱۳۶۳، ص۵۲۳ـ۵۲۴. و وسائل الشیعه، همان، ج ۶، ص۳۷۶.
۲۰. ر.ک: وسائل الشیعه، همان، ص۳۷۷، ح۹ و ۱۰ ـ و ص۳۷۶، ح۴. و قمی، عباس، سفینه البحار، دارالاسوه للطباعهو النشر، چاپ اول، ۱۴۱۴، ج۱، ص۶۴۶.
۲۱. وسائل الشیعه، همان، ص۳۷۷، ح۹.
۲۲. مستدرک الوسائل، همان، ص۴۴۷.
منبع: نرم افزار پاسخ – مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات
