مفهوم ذکر (سبوح قدوس و ربنا و ربّ الملائکه و الروح) چیست؟
مفهوم ذکر (سبوح قدوس و ربنا و ربّ الملائکه و الروح) چیست؟
سبوح در لغت به معنی چیز و کسی که از هر گونه زشتی مبرا و پاک باشد یکی از اسماء یا صفات خداوند تبارک و تعالی می باشد.(۱)
قدّوس در لغت به معنی طهارت و پاکی است و از ریشه قدس می باشد
و یکی از صفات خداوند متعال می باشد به معنی پاک و مبرا بودن خداوند متعال از عیب ها و نقص ها استعمال می شود.(۲)
هر چند در ادبیات عرب هر اسم بر وزن فَعّول می باشد ولی در دو صفت الهی «سبوح و قدوس»
اکثر قریب به اتفاق بر وزن «فُعّول» یعنی با ضمه اول میخوانند البته به فتح نیز اشکال ندارد.
ابن منظور می نویسد چون خداوند متعال همواره از سوی فرشتگان و مومنان تسبیح و تقدیس می شود، لذا به معنی سبّوح و قدّوس میگویند.(۳)
ملائکه در لغت از «ألک» است به معنی رسالت.(۴)
و به فرشتگان ملائکه گفته می شود چرا که مأموریت دارند بعضی چیزها را به مردم برسانند مانند
جبرئیل که رسالتش رساندن وحی به پیامبران به دستور خداوند است و امروزه ملائکه همان فرشتگان الهی می باشند که مامور انجام دادن دستورات الهی هستند.
+همچنین بخوانید : ثواب و برکات ذکر تهلیل چیست ؟
روح در لغت به معنی نسیم است و باد و امیر مؤمنان ـ علیه السلام ـ به استعاره برای یقین استعمال کرده است و فرموده:
روح یقین و گاهی برای سرور و شادی نیز استفاده می شود و در روایتی از رسول گرامی اسلام آمده است باد روح الهی است.
که رحمت می آورد و لذا برخی میگویند روح یعنی رحمت.(۵)
این جمله از امام باقر ـ علیه السلام ـ نقل است در هنگام سحر که معمولاً خروس بانگ بر می دارد بگو:
سبوح قدوس ربنا و ربّ الملائکه و الروح… تا آخر دعا.(۶)
در روایتی دیگر امام صادق ـ علیه السلام ـ فرموده است وقتی رسول گرامی اسلام ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ
به معراج رفت ملائکه الهی به سجده افتاده و عرضه داشتند. سبوح قدوس ربنا و رب الملائکه و الروح ما اشبه هذا النور بنور ربنا…(۷)
+همچنین بخوانید : ذکر ادریسیه چیست و چه تاثیری دارد ؟
البته در بین دعاهای دیگری نیز آمده است که به خاطر طولانی شدن مقاله از ذکر آن ها خودداری می شود
با توجه به ترجمه ای که از لغات این جمله آمده است می توان مفهوم چنین ذکری را این گونه ترسیم کرد:
سبوح قدوس یعنی خدای متعال از هر عیبی و نقصی و نارسای ای و ناتوانی و محدودیتی پاک است و اوست فرمان روای مطلق و دائمی و قدرت لایزال که نه از اجزاء مرکب است
اعم از اجزاء خارجیه مانند اجسام، و نه اجزاء ذهنیه مانند اجناس و انواع و نه از اجزاء وهمیه مثل مجردات عالم معقول و نفوس و منزه است
از لوازم آن ها مثل حال، محل، اعراض، کم و کیف .
خداوند از هر ناشایستی پاک است و همه کمالات در او جمع است و اوست واجب الوجود
که همه کائنات تحت سیطره و مدیریت او اداره می شود و فراموشی ندارد و تغییری در ساحت قدسی او روا نیست.(۸)
و چنین خداوندی شایسته عبادت و بندگی است.
«ربنا» او پروردگار و پرورش دهنده ی ماست چه پرورش جسمی که رزاق است و روحی که پیامبران را برای هدایت و پرورش جان ما فرستاده و عقل و فهم را برای شناخت انبیاء
به ما عنایت نموده تا به کمال برسیم و رضایت او را بدست آوریم. «و رب الملائکه و الروح» و پرورش دهنده و اداره کننده فرشتگان است
تا مأموریت شان را به نحو احسن انجام دهند و همه این ها برای هدایت بشریت و سعادت وی و رسیدن به اوج کمال می باشد.
ابرو باد و مه خورشید و فلک در کارند تا تو نانی به کف آری و به غفلت نخوری چنین خداوندی رب روح است یعنی ملک اعظم الهی وجبرئیل.
__________________________
پاورقی:
۱. بصری، خلیل بن احمد. کتاب العین، بی جا، بی نا، بی تا، ج۲، ص ۴۷۲. و
۲. ابن منظور، لسان العرب، بی جا، نشرادب الحوزه، اول، ۱۴۰۵، ق، ج۶، ص ۱۶۸.
۳. همان، ج۲، ص ۴۷۳. و
۴. همان، ج۱، ص ۳۹۳.
۵. لسان العرب، ج۲، ص ۴۶۲
۶. شیخ طوسی، التهذیب، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵هـ.ش، ج۲، ص ۱۲۲، ب۸، ح ۲۳۵. و
۷. مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۴هـ.ق، ج۱۸، ص ۳۵۴، ب۳، ح ۶۶.
۸. ر.ک: طباطبائی، محمدحسین، المیزان،
ترجمه: موسوی همدانی، محمدباقر، قم، دفتر انتشارات اسلامی، پنجم، ۱۳۷۴هـ.ش، ج۸، ص ۴۶۰،و
و رک: طیب، عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات اسلام، دوم، ۱۳۷۸هـ.ش، ج۶، ص ۲۶۰ و ج۹، ص ۹۲ و ص۱۵۴.
منبع: نرم افزار پاسخ – مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات و
مطالب بسیار آموزنده بود
خداوند بیامرزد پدر و مادر گرداورنده را.