کسی که به کارهای گوناگون بپردازد، خوار شده پیروز نمی گردد؟

در حکمت ۴۰۳ نهج البلاغه گفته شده که کسی که به کارهای گوناگون بپردازد، خوار شده پیروز نمی گردد، منظور چیست و کارهای گوناگون یعنی چه؟، یعنی هرکس بایددر یک رشته تخصص داشته باشد؟

پاسخ:

در شرح و توضیح این جمله حضرت علی ـ علیه السلام ـ شارحان نهج البلاغه می گویند: هر کس به چند کار دست بزند، چاره سازی را از دست بدهد.(۱) اومأ: یعنی اشاره کرد و مراد آن است که کسی بخواهد و اراده کند بر کاری بپردازد.(۲)
متفاوت: کارهای مختلف مانند چند کار ناجور، یا کارهایی که از نظر عرف و عادت با هم جور در نمی آیند.(۳) مرحوم خویی می فرمایند: چون دنیا و آخرت، که دو چیز دور از هم هستند کسی بخواهد با همدیگر ضمیمه کند و چیزی و مطلبی بدست آورد.(۴)
ابن ابی الحدید می گوید: کسی که برای خود عقیده مخصوصی درست کند بر پایه دو امر متضاد حق و باطل، چنین عقیده ای باطل خواهد بود. مسلم است به کاری مشغول شده که حیله و چاره هایش نمی تواند او را پیروز کند و خسران می بیند.(۵)
صفت خوار ساختن را برای چاره سازی ها از آن جهت استعاره آورده است که شخص نمی تواند آن کارهای مختلف را انجام دهد و جمع بین آنها و بین کاری که مورد هدف اوست ممکن نیست. مثل چند شغلی بودن، زیرا با توجه به کوتاه بودن فرصت ها و محدود بودن توانمندی های آدمی، کشف و استعداد ها و سوق دادن آنها در آن فرصت های محدود به یک سمت جهت بارور شدن آن استعداد ها، خود یکی از مصادیق فوز و تعالی است. چرا که اگر انسان بخواهد به تمام رشته ها دسترسی پیدا کند، باز هم نمی تواند در آن رشته صاحب فن و تخصص باشد. زیرا علوم به علت پیچیدگی خاصی که دارد به آن دانشی که مد نظرش هست نمی تواند دست پیدا کند.
بنا بر این با توجه به زود گذر بودن فرصت ها ( که در حدیث امام علی ـ علیه السلام ـ(۶) می فرماید: فرصت ها را دریابید چون گذر ابر عبور می کند.) تا می تواند انسان در یک رشته صاحب فن و تخصص باشد تا به نحو احسن از زمان استفاده کند.

پاورقی:

۱. علامه بحرانی، ابن میثم، نهج البلاغه امام علی ـ علیه السلام ـ بیروت، انتشارات فقه الشیعه، ج۵، ص ۴۴۰.
۲. شیخ عبده، محمد ،شرح نهج البلاغه، قم، انتشارات دارالذخائر، ۱۳۷۰ ش، ج۴، ص ۹۵
۳. شرحی برنهج البلاغه، ترجمه قربانعلی محمدی مقدم وعلی اصغرنوایی یحیی زاده، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول، ۱۳۷۵ش ج۵، ص۷۴۲.
۴. علامه خویی، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج ۲۱، ص ۴۸۵.
۵. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، قم، انتشارات مرعشی، ۱۴۰۴ق، ج۲۰، ص ۵.
۶. علامه مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، دارالوفاء، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۳۱۶ و ۳۱۹.
منبع: نرم افزار پاسخ – مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات