خطرناک ترین افراد جامعه که نباید آنها را به دوستی گرفت چه کسانی هستند؟

از دیدگاه حضرت علی ـ علیه السلام ـ خطرناک ترین افراد جامعه که نباید آنها را به دوستی گرفت چه کسانی هستند؟

پاسخ:

اکثریت مردم فکر می کنند حسن خلق و لطف معاشرت و اجتماعی بودن به این است که انسان همه را با خود دوست کند در حالی که برای یک انسان صاحب مرام و مسلک که فکر و ایده خاصی را در اجتماع تعقیب می کند و فقط در فکر منفعت شخصی خود نمی باشد، این معنی که خوب و بد او را دوست داشته و او نیز با خوب و بد دوست باشد، میسر نیست زیرا همه مردم نه مسلک واحدی دارند و نه پسندهای واحدی.
در بین مردم، عادل، ظالم، گنهکار و بی گناه و… وجود دارد و اینان نمی توانند همه یکسان با آدمی که برای زندگی خود هدف را دنبال می نماید، رابطه داشته باشند لذا برای افراد هدفمند روابط انسان با دیگران و دوستی و محبت انسان نسبت به آنان فرق می کند، عده ای را جذب و عده ای را دفع می کند و این یک مطلبی است روشن و آشکار.
اسلام دین محبت و عشق است و خداوند متعال پیامبر اسلام ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ را رحمت برای عالمیان معرفی می نماید.(۱)
او حتی نسبت به خطرناک ترین دشمنان خود رحمت است و به آنان محبت باید بکند امّا محبتی که قرآن سفارش آن را نموده و به آن دستور می دهد این نیست که مطابق میل هر کسی عمل شود و در رفتار خود به بهانه دوست داشتن دیگران طبق خوشایند آنان تصمیم گرفته و عمل شود.
این نوع علاقه داشتن دلیل بر خوش اخلاقی نبوده و مورد پذیرش عقل نمی باشد، بلکه نفاق و دو روئی است البته این که انسان در جامعه با خوب و بد با مدارا رفتار کند غیر از این است که با خوب و بد خو کند.
بر این اساس ما مؤظف هستیم که در جهت حفظ آئین خود کسانی را به عنوان دوست برگزینیم. امام علی ـ علیه السلام ـ می فرماید: «اعجز الناس من عجز عن اکتساب الاخوان. ناتوان ترین مردم کسی است که از دوست یافتن ناتوان باشد.))(۲) و همین طور ناچاریم با یک عده دوست نباشیم، ولی باید از دوستی با هوا پرستان ، پول و منفعت پرستان و منافقان پرهیز کنیم و آنچه مقیاس و آموزه های دینی و به طور کلی دین و مسلک ما است.
در این میان وقتی به روایات اسلامی که یکی از منابع دینی ما می باشد مراجعه می کنیم مشاهده می کنیم که به دوستی پاک دلان و مؤمنان ما را دعوت کرده ابن عباس می گوید از رسول اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ سؤال کردند بهترین هم نشینان کیست؟ حضرت فرمود:
((من ذکّرکم بالله رؤیته وزادکم فی علمکم منطقه و ذکّرکم بالآخره عمله. آن کس که دیدنش شما را به یاد خدا بیندازد و گفتارش بردانش شما بیفزاید و رفتار او شما را به یاد آخرت بیندازد)).(۳)
و در زمینه افراد بی دین و آلوده و ناپاک به شدت ما را بر حذر داشته است زیرا دوستی با آنان زمینه از دست دادن عقیده و ایمان انسان را فراهم می کند چون هر دوستی به سوی مشاکلت و مشابهت می کشاند و در نتیجه انسان هم سنخ محبوب خود می شود.
در نگاه امیر مؤمنان علی ـ علیه السلام ـ دوستی با افرادی مورد ضرر و خطر رسیدن به دین و دنیای مؤمنان می گردد و لذا باید از آن دوری گردد:
۱-دروغگو: ((و إیاک ومصادقه الکذّاب فانه یقرّب البعید و یبعد علیک القریب، دوری کن از دوستی کردن با دروغگو پس به درستی که او دور را نزدیک جلوه می دهد و نزدیک را دور)).(۴) یعنی امری را که دور است از تو و رسیدن به آن دشوار است چنان می نماید که آن امر نزدیک است و انسان را بر سعی از برای آن وا می دارد و امری را که تحصیل آن آسان است، چنان می نماید که دور است و مانع از سعی انسان برای رسیدن به آن می شود.
۲. افراد شرور: ((ایاک و معاشره الاشرار فانّهم کالنّار مباشرتها تحرق. از هم نشینی و معاشرت با اشرار بپرهیز زیرا آنان همانند آتش اند و معاشرت آنان سوزاننده است)).(۵)
۳. چاپلوس :((شرّ اخوانک من داهنک فی نفسک و ساترک عیبک. کسی که در امر خواهش نفس با تو چاپلوسی کند و عیب تو را بپوشاند از بدترین دوستان تو است)).(۶)
۴. تنها گذاشتن در گرفتاری ها:((شر الاخوان المواصل عند الرّخا و المفاصل عند البلاء. بدترین دوستان آن کس است که به هنگام آسایش بپیوند و وقت گرفتاری جدایی جسته و تنها بگذارد)).(۷)
۵. انسان های نادان و ستم پیشه: به امام حسن ـ علیه السلام ـ فرموده است:(( یا بنیّ ایاک و مصادقه الاحمق فانّه یرید ان ینفعک فیضرک و ایاک و مصادقه البخیل فانه یقعد عنک أحوج ما تکون الیه وایاک و مصادقه الفاجر فانه یبیعک بالتاقه. فرزندم از دوستی با نادان بپرهیز که می خواهد به تو نفعی برساند پس ضرر می زند و از دوستی بخیل بپرهیز که او در مورد حاجت تو به گونه ای می نشیند که گویا محتاج تر از تو است و از دوستی فاجر بپرهیز که به فروختن تو به قیمت ناچیزی حاضر می گردد.(۸) زیرا دین ندارد و از خداوند نمی ترسد)).

پاورقی:

۱. انبیاء : ۱۰۷.
۲. نهج البلاغه، حکمت ۱۱، به نقل از: صابری یزدی، الحکم الزاهره، بی نا، بی تا، ص۳۹۹.
۳. مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار، بی نا، بی تا، ج۱، ص۲۰۳.
۴. همان، ج۷۱، ص۲۰۹.
۵. صابری یزدی، علی، انصاری، محمد رضا، الحکم الزاهره، بی تا، بی نا، ص۵۶۱.
۶. مجدی، سید عطاء الله، هزار گوهر، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۶۸ش، ص۱۲۹.
۷. همان، ص۲۲۷.
۸. بحارالأنوار، همان، ج۷۱، ص۲۰۹.
منبع: نرم افزار پاسخ – مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات