آیا خیر را نزد زیبا رویان بجوییم؟

در حدیث آمده است:)) خیر را نزد زیبا رویان بجویید((. این خیر، چگونه خیری است و این جستجو چگونه است؟

پاسخ:

هرچه اسناد زیادی در کتب مختلف، برای این حدیث از ائمه ـ علیهم السلام ـ و پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ نقل شدهاست. امّا علامه مجلسی فرموده: این حدیث از جمله احادیث موضوعه یعنی ساختگی شمرده شده است.(۱) فلذا مطالب ارائه شده با کمک شواهد و قرائن در توضیح این حدیث ،بر فرض صحت آن است.
یک معنای باطلی از این حدیث بذهن می آید که نمی توان وجه صحتی برای آن قائل شد.
وآن این که منظور این باشد که اشخاصی که زیبارو نیستند امید خیر هم از آنها نمی رود یعنی به عبارتی مفهوم گیری از متن حدیث نمائیم. اشکال نقضی که به این مطلب وارد است این است که اتفاقا بسیاری از افراد سفیدرو و خوش چهره مخصوصا از نژادهای اروپایی و سفید بیش از نژادهای سیاه چهره و به ظاهر زشت اهل ظلم و ستم هستند نه تنها اهل اعمال صالحه نیستند بلکه ظلم و فساد بین آنها بیداد می کند. پس منظور زیبایی به معنای سفید پوست بودن یا تناسب اعضای چهره و درشتی چشم و… رنگی بودن آن یا خوش رنگ بودن مو و مانند آن که تأثیر در زیبایی ظاهری دارد نیست که از آن بوی نژادپرستی استشمام شود و نقص بر اسلام باشد.
پس چطور می شود و کدام زیبایی است که رابطه مستقیم با خوش عملی و اهل اعمال صالحه و خیرات بودن دارد؟
دو پاسخ به این پرسش با توجه به نگاه روایی به نظر مناسب می رسد:
۱. منظور از حسان الوجوه گشاده رو بودن و خوش برخوردی باشد همان طور که در ترجمه عیون اخبار الرضا(ع)(۲)
در ذیل این حدیث آمده و مؤید آن هم دسته ای از روایات معتبر است که المؤمن بشره فی وجهه(۳) و مانند آن که دلالت دارند مؤمن، عبوس و ترش رو نیست بلکه گشاده رو و خندان است. پس معنی حدیث این می شود برای دستیابی به خیرات به افراد خوش چهره و گشاده رو امیدواری بیشتری داشته باشید زیرا که این صفت مؤمن و افراد متقی است و مؤمن هم کسی است که الخیر منه مأمول و الشر منه مأمون.(۴) یعنی مؤمن کسی است که خیر از او امید می رود و از شر او ایمنی هست)).
۲. منظور نورانیت چهره و نیکویی آن باشد. چرا که اثر اعمال صالحه مثل نماز شب به چهره مؤمن نیکو شدن و نورانیت چهره است.(۵) همان طور که گفته اند رنگ رخساره خبر می دهد از سر درون. پس معنای حدیث این می شود برای شرکت در اعمال خیر و صالحه به افراد ی که چهره های نورانی دارند از هر نژادی و با هر رنگ و پوستی بیشتر امید داشته باشید چرا که این نشانه این است که آنها اهل عبادت و تهجد و اعمال خیر هستند و اهل مناجات با خدا برای شرکت در هر عمل صالحی سزاوارتر از غیر این افراد هستند و توفیق بیشتری در این زمینه از جانب خداوند به آنها داده می شود و این همان است که فرمود: ((به سراغ این افراد بروید برای اعمال صالحه و خیرات چون اعمال آنها سزاوارتر است که خیر و صالح باشد)).(۶)
پس با توجه به دو معنای این حدیث بر این مطلب دلالت دارد که مراد از زیبا روی، مؤمن گشاده رو و بشاش است که براثر تهجد و عبادت و مناجات با خدا نورانی شده است .پس هر وقت که به دنبال شخصی برای عمل خیر بودیم نزد این افراد برویم ،زیرا که اینها ظاهرشان ظاهر اهل تقوی و ایمان است پس سزاوارتر است که باطن آنها و اعمالشان هم نیکو و به صفت اهل ایمان باشد. حال ممکن است در اثر جانبازی و بیماری یا اصلا بر حسب نژاد جزو افراد زیبا رو محسوب نشوند. پس زیبارویی مادرزادی که منشاء آن ربطی به اعمال شخص ندارد و بعضا دیده شده که بسیاری از این افراد غرق در انواع ظلم و ستم و فساد هستند مورد نظر این حدیث نیست. چرا که با روح اسلام و احادیث متعدد و همین طور با واقع امر در تضاد است. فلذا شاید وجه این که برخی این حدیث را ساختگی شمرده اند همین باشد که آنها حدیث را به این معنای اخیر گرفته اند و به علت بطلان این معنا با صرف نظر از نقل آن در کتب معتبر حدیثی آن را موضوعه و ساختگی شمرده اند.

پاورقی:

۱. عیون اخبار الرضا (ع)، شیخ صدوق، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات. ج۲، ص۷۹، باب ۳۱.
۲. عیون اخبار الرضا، ج۲، ص۷۹، باب۳.
۳. نهج البلاغه، حکمت ۳۳۳، ص۵۳۴.
۴. همان، خطبه ۱۹۳، ص۳۰۵.
۵. قمی، عباس، مفاتیح الجنان، حاشیه مفاتیح، باقیات وصالحات.
۶. عیون اخبار الرضا، ج۲، ص۷۹، باب۳۱.
منبع: نرم افزار پاسخ – مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات