شرح و تفسیر دعای استغاثه امام زمان ـ علیه السلام ـ چیست؟

واژه استغاثه از غوث می باشد که به معنای یاری و نصرت می آید.(۱) استغاثه معنای عام دارد و می تواند دارای مصادیق و گونه های گوناگونی باشد، یکی از مصادیق و گونه های استغاثه، استغاثه از امام زمان ـ علیه السلام ـ است.

دعای استغاثه، از جمله دعاهایی است که با روش خاصی قرائت می شود برای استغاثه و طلب حاجت به وسیله آن حضرت از درگاه خداوند، نخست باید دو رکعت نماز مستحبی خواند و سپس زیر آسمان، رو به قبله، آن هم به صورت ایستاده، دعای استغاثه که همان دعای با معنای بلند «سلام الله الکامل التام الشامل العامّ و صلواته الدائمه…».(۲) می باشد، قرائت کرد، این دعا از جمله دعاهایی است که در مقام امام زمان در مسجد سهله واقع در شهر کوفه خوانده می شود که از نظر مکانی بسیار ارزشمند است.(۳) در این بخش به خاطر رعایت اختصار، به صورت دسته بندی، عنوان های اصولی و ساختاری آن ارایه می شود.
اصل اوّل در این دعا، درود و سلام کامل، تمام، همه جانبه، عمومی، پیوسته و با برکت خداوند بر امام زمان همراهان او، بر نژاد پاک نبوّت و سایر عترت و اهل بیت است.
اصل دوّم در این دعا، بیان خصوصیات و ویژگی های بسیار بارز امام زمان ـ علیه السلام ـ و حکومت او است که عبارت است از این که: امام زمان آشکار کننده ایمان، یاد دهنده و زنده کننده احکام قرآن، پاک کننده زمین از ناهنجاری ها و گناهان، عدالت گستری در پهنه زمین، امام منتظری که پسندیده و فرزند ائمه پاکیزه راهنمای معصوم، عزت بخش مردم مؤمن و مستضعف، خوار کننده کافران سرکش و ستمکار است.
اصل سوم در این دعا، بیان گر حلقه زنجیره ای بین نبوت و امامت و ولایت است. می فرماید: سلام بر تو ای فرزند رسول الله سلام بر تو ای فرزند امیر المؤمنین سلام بر تو ای فرزند فاطمه زهرا ـ سلام الله علیها ـ سلام بر تو ای فرزند ائمه معصومین ـ علیهم السلام ـ و سایر انبیاء الهی و این یعنی کسانی که انبیا را پذیرفته اند ولی از امامت و ولایت دور افتاده اند نمی توانند به هدایت یکه مورد نظر خدا نیست برسند.
اصل چهارم: در این دعا، شهادت در مورد سیره علمی و عملی وی است. در این بخش آمده است: گواهی می دهم تویی آن امام راه یافته، چه در گفتار و چه در رفتار و این که سیره علمی و عملی تو راهنما و راهگشای ما است.
اصل پنجم: در این دعا، بیان گر نشانه های ظهور امام زمان ـ علیه السلام ـ است در خصوص آمده است: تو آن بزرگواری هستی که وقتی زمین را ظلم و نابرابری فرا گرفته است، پر از عدالت می کنی. در این عرصه خدا و انصار و یاران تو به یاری تو به پا می خیزند.
اصل ششم در این دعا، بیان گر ویژگی های منتظران راستین است، آمده است: امام زمان دارای یاران بسیار با وفا است. این ها نسبت به امام زمان وفادار می مانند.
وفا داری در عصر غیبت یعنی عمل به دستورات قرآن کریم با تفسیر اهل بیت ـ علیهم السلام ـ ایمان به امامت و نیز کمک کار حضرت بودن در عصر ظهور.
اصل هفتم در این دعا، در مورد شافعت عرض حاجت به امام زمان ـ علیه السلام ـ است. در این قسمت آمده است: «فاشفع لی فی نجاحها…» پس برایم شفاعت کن در برآمدنش. زیرا که من با حاجت خویش به تو متوجه شده ام. زیرا می دانم که شفاعت تو به درگاه خدا پذیرفته است، چون مقامت نزد خداوند پسندیده است… پس از خدای تبارک و تعالی بخواهی که من به خواسته خود برسم و دعایم اجابت شود و اندوهم بر طرف شود. در این اصل نقش امام زمان ـ علیه السلام ـ در زندگی دنیوی و اخروی ما آشکار می شود. هم سلامت و امنیت زندگی منتظران راستین، یاران و دیگر امت ها با امام زمان گره خورده است و هم شفاعت و سعادت زندگی اخروی به امام زمان پیوند خورده است. پس سلامت و سعادت زندگی ما به امام زمان ارتباط دارد.
خلاصه و نتیجه گیری: آن چه به عنوان خلاصه و نتیجه گیری قابل بیان است، این است که:دعای استغاثه امام زمان بعد از طهارت ظاهری و باطنی و بعد از دو رکعت نماز خوانده می شود. در این دعا چند اصل ساختاری و باورهای بنیادین گنجانده شده است که بسیار مهم است. عنایت ویژه خداوند به امام زمان و عنایت ویژه امام زمان به یاران، منتظران راستین و دیگر امّت ها بسیار مورد توجه است. بیان ویژگی های امام زمان و ویژگی های منتظران راستین از جمله مسائلی است که در این دعا مورد توجه قرار گرفته است شفاعت و حاجت خواستن از امام زمان بسیار مهم است و یاد آور نقش امام زمان در زندگی این جهانی و آن جهانی یاران، منتظران راستین و دیگر امّت ها است.

پاورقی:

۱. قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، تهران دارالکتب الاسلامیه، چاپ هشتم، ۱۳۶۱ش، ج۵، ص۱۲۷.
۲. مکارم شیرازی، ناصر، کلیات مفاتیح نوین، ص۵۰۱ و ۵۰۲.
۳. طالقانی، سید امیر حسین، وصال یار، قم، نشر سابقون. چاپ نهم، ۱۳۸۷ش، ص۳۳۱ ـ ۳۳۳.
منبع: نرم افزار پاسخ – مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات