آیا پیامبر(ص) ترک دنیا را مذمت می کند؟

پیامبر(ص) از طرفی دنیا پرستان و وابستگان به آن را مورد نکوهش قرار می دهند و از طرفی دیگر ترک دنیا را مذمت می کند، منظور چیست؟

پاسخ:
در قرآن هم “دنیا گرایی” نکوهش شده و هم “زهد منفی و ترک دنیا و رهبانیت” زیرا هر دو بیراهه رفتن است. صحیح آن است که دنیا را بشناسیم و آن را در جایگاه خودش بپذیریم؛ نه بیش تر از جایگاهش به آن ارزش دهیم که بشود دنیاگرایی و نه کم تر از ارزش واقعی اش به آن بها دهیم که بشود.
رهبانیت و زهد منفی.
دنیا از دیدگاه حقیقی که خدا معرفی کرده، منزلی است در سیر وجودی و تکاملی انسان، که در این منزل انسان با کمک گیری از دارایی ها و توانایی هایی که خدا به او داده، باید به کاشت و تحصیل اسباب رفاه در منزل جاوید و دائمی بپردازد و برای این که توان تحصیل و کسب خود را هم بالا ببرد، باید به خود و عیال و خانواده اش هم برسد و اسباب رفاه و آسایش خود و آن ها را در حد متعادل فراهم کند، بدون این که دنیا غایت و هدف و کعبه آمالش باشد. طبیعی است کسی که به توحید و معاد و روز جزا، ایمان دارد، همت خود را صرف دنیا نمی کند. دنیا و راحتی و لذت دنیا کعبه آمال و آرزوهایش نخواهد شد. بلکه از دنیا تا می تواند برای آخرت بر می گیرد. فرصت کار و تلاش و عبادت و خدمت را از دست نمی دهد. تمام همتش را در راه عبادت و خدمت صرف می کند.
اما رهبانیت و زهد منفی هم غلط است. رهبانیت یعنی ترک دنیا و انزوا گزینی و از خلق بریدن و با اقل دنیا روزگارگذراندن و همت را صرف عبادت فردی و در انزوا کردن؛ که این هم غلط است. خدا می خواهد انسان ها با آباد کردن دنیا و تهیه اسباب و زمینه های پیشرفت، امکان رشد عمومی(خود و دیگران) را فراهم کنند. متعهد دانستن خود در قبال دیگران عین دینداری است. کسی که خود را در قبال دیگران مسئول نداند و فقط به کشیدن گلیم خود از آب همت کند و کشیدن گلیم خود را هم در انزوا و ترک دنیا و عبادت فردی ببیند، در بیراهه است.
المؤمنون و المؤمنات بعضهم اولیاء بعض یامرون بالمعروف و ینهون عن المنکر و…(۱)
مردان و زنان مؤمن ولی و متعهد نسبت به یکدیگرند. بعض آن ها بعض دیگر را امر به معروف و نهی از منکر می کنند و. . .
بنا بر این خدا خواسته ما در اجتماع باشیم. از نعمت های دنیایی به خوبی استفاده کنیم. آن ها را در استای آخرت جویی و آخرت طلبی به کار گیریم و… و این با انزوا و رهبانیت و زهد منفی سازگار نیست.
بنا بر این هم افراط در دنیا طلبی غلط است و هم تفریط و ترک دنیا، راه وسط آن است که دنیا را بطلبیم و آن را در راستای آخرت یابی، به کار بگیریم.
جهت اطلاع بیش تر می توانید از مطالعه فصل آخر کتاب سیری در نهج البلاغه نوشته استاد شهید مطهری بهره مند شوید.
پی نوشت ها :
۱. توبه(۹) آیه۷۱.
منبع: نرم افزار پیامبر مهربانی – مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی