آیا پیامبر(ص) با کفار باشدت برخورد می کردند؟

در قرآن آمده است حضرت محمد(ص) رسول خداست و کسانی که با او هستند اشداء علی الکفار و رحماء بینهم هستند یعنی با کفار باشدت برخورد می کنند ولی حضرت علی(ع) فرموده اند با دوستان مروت با دشمنان مدارا. این در حالی است که مدارا و سرسختی در تعارض است؟

پاسخ:
پرسشگر محترم آنچه در آیه ۲۹ سوره فتح(۴۸) آمده توصیف حالت روحی رسول خدا و یاران مؤمن اوست که با مؤنان بر مبنای رحم و محبت و دوستی و گذشت و. . . رفتار می کنند و با دشمنان خدا و دین و مؤمنین، برخوردشان با شدت است.
این آیه بیان دیگری از آیه زیر است:
لا تَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ یُوادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لَوْ کانُوا آباءَهُمْ أَوْ أَبْناءَهُمْ أَوْ إِخْوانَهُمْ أَوْ عَشیرَتَهُمْ أُولئِکَ کَتَبَ فی‏ قُلُوبِهِمُ الْإیمانَ وَ أَیَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْه(۱)
هیچ قومی را که ایمان به خدا و روز رستاخیز دارند نمی‏یابی که با دشمنان خدا و رسولش دوستی کنند، هر چند پدران یا فرزندان یا برادران یا خویشاوندانشان باشند آنان کسانی هستند که خدا ایمان را بر صفحه دلهایشان نوشته و با روحی از ناحیه خودش آنها را تقویت فرموده است.
پس مؤمن در برخورد با دشمن خدا و رسول و مؤمنان شدید است.
اما مؤمن همین شدت را در غیر میدان نبرد با مدارا عملی می کند و با رفتار معقول و مطابق مصلحتش امکان ضربه خوردن از دشمن را کمتر می سازد.
امام در مورد این مدارا می فرماید:
إِنَّ مُدَارَاهَ أَعْدَاءِ اللَّهِ- مِنْ أَفْضَلِ صَدَقَهِ الْمَرْءِ عَلَی نَفْسِهِ وَ إِخْوَانِه(۲)
مدارا با دشمنان خدا بالاترین صدقه ای است که مؤمن برای سلامت خود و برادران دینی اش می پردازد.(یعنی با این برخورد مداراگرانه و منطقی و معقول و مطابق مصلحت، امکان ضربه زدن دشمن به خود و برادرانش را به حداقل می رساند. )
این مدارا در برخورد، علاوه بر دشمنان دینی و عقیدتی، با همه کسانی است که او را به خشم می آورند و موجبات ناراحتی او را فراهم می سازند.
زهری گوید: علی بن الحسین را دشمنی شناخته شده نبود( و همه مخالف و موافق او را دوست داشتند. ) زیرا با مردم بسیار مدارا می کرد.(۳)
این گونه مدارا و همراهی و عدم ستیز نشانه عقل و درایت است از این رو در روایت آمده:
کسی که با مردم بیشترین مدارا را دارد، عاقل ترین آنها است.(۴)
و رسول خدا فرموده: سر عقل بعد از ایمان به خدا، مدارا با مردم در غیر ترک حق است.(۵)
بنا بر این با دشمنان حق در میدان نبرد باید شدت داشت. اما در غیر میدان نبرد با آنان و با همه کسانی که به ما ستمی می کنند و موجبات خشم ما را فراهم می آورند باید مدارای معقول و منطقی داشت.
پس بین آیه ۲۲ مجادله و روایات مدارا تضاد و تنافی نیست.
پی نوشت ها:
۱. مجادله(۵۸) آیه۲۲.
۲. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، الوفا، ۱۴۰۴ق، ج۷۲، ص۴۰۱.
۳. همان.
۴. همان، ج۷۴، ص۱۴.
۵. همان، ص۱۴۷.
منبع: نرم افزار پیامبر مهربانی – مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی