آیا پیامبر(ص) در زمان انجام واجبات و مستحبات بسیار سختگیر بوده اند؟

در سیره پیامبر صلی الله علیه وآله همیشه از اخلاق خوب ایشان گفته اند اما ایشان در زمان انجام واجبات و حتی مستحبات بسیار سختگیر بوده اند به طوریکه حتی همسران ایشان نیز جرات ورود به حریم شخصی ایشان و مخالفت با ایشان را نداشته اند؟

پاسخ:
خداوند متعال، پیامبر اعظم(ص) را به عنوان رحمت و مظهر مهر و محبت الهی بر جهانیان معرفی می کند.
از اوصاف زشت و نکوهیده ای که در سیره و قول نبی اکرم(ص) بدان پرداخته شده و احادیثی در ذمّ آن بیان گردیده، خشم و غضب بی جا است. حضرت رسول(ص) غضب را یکی از ارکان کفر برشمرده(۱) آن را تیر شیطان معرفی کرده اند. (۲)می فرمود: “کسی که خشمی را فرو برد با اینکه می توانست آن را به کار بندد خداوند دل او را از آرامش و ایمان در روز قیامت پر می کند. “(۳)
– خشم و غضب در سیره پیامبر اکرم(ص)
۱- اوصاف خشم نبوی(ص):
رسول خدا(ص) دیرتر از هر کسی به خشم می آمد و زودتر از همه خشمش فرو می نشست. (۴) چون خشم می گرفت آثار خشم در چهره شان کاملاً نمایان می گردید؛(۵) به هنگام خشم رنگ از رخسار حضرت(ص) می پرید و سرخ(۶) یا تیره می شد(۷) و قطرات عرق مانند دانه های مروارید از پیشانی اش می چکید، (۸) به طوری که در این هنگام، جز امیرالمؤمنین علی(ع)، کسی را جرأت سخن گفتن با ایشان نبود. (۹) گرچه رسول خدا(ص) در خشم به “اشدّ الناس غضباً” ستوده شده اند؛(۱۰) اما غضب ایشان غضبی مذموم نبود،
بلکه غضبی بود ممدوح که مقتضای منصب نبوت ایشان بود، (۱۱) چرا که خشمش هرگز برای دنیا و ناملایمات آن نبود؛ زمانی که حرمت الهی دریده می شد و یا حدی از حدود الهی پایمال می شد از شدت خشم کسی او را نمی شناخت و از پا نمی نشست تا آن که حق را یاری کند. (۱۲) اما در حال غضب نیز سخنی جز سخن حق نمی گفت. (۱۳)
۲- راه های کنترل خشم مذموم:
توصیه رسول خدا(ص) به اصحاب و یاران، اجتناب از غضب بود. (۱۴) ایشان همچنین راه هایی را جهت کنترل خشم و غضب به مردم ارائه فرمودند که از جمله این راه ها می توان به تغییر حالت و وضعیت شخص خشمگین اشاره کرد. ایشان می فرمودند: “هر گاه یکی از شما خشمگین شد اگر ایستاده است بنشیند و چنانچه خشمش برطرف نشد دراز بکشد. “(۱۵) خود نیز جهت تعلیم امت، چنین می کرد. (۱۶)
طریق دیگری که از سوی رسول اکرم(ص) به عنوان یکی از راه های کنترل خشم معرفی گردیده است، استعاذه و پناه جستن به خداوند متعال است.
نقل شده که “دو مرد نزد حضرت(ص) آمدند یکی از آن ها عصبانی شد و از شدت عصبانیت چشمانش سرخ شده و رگ گردنش بالا آمده بود حضرت(ص) فرمود: من کلمه ای را می دانم که اگر آن را بیان کند عصبانیت او فرو می نشیند و آن اعوذ بالله من الشیطان الرجیم است. “(۱۷)
وضو گرفتن نیز از دیگر توصیه هایی بود که حضرت(ص) مسلمانان را جهت کنترل خشم بدان سفارش می نمود، رسول خدا(ص) می فرمود: “همانا غضب از شیطان است و شیطان از آتش خلق شده و بدرستی که اطفای آتش به واسطه آب است پس هرگاه یکی از شما غضب کرد[جهت فرو نشاندن آتش غضبش] وضو بگیرد. “(۱۸)
این نکات نشان می دهد که اگر هم ناراحتی یا مسأله ای بوده از نوع ناراحتی و عصبانیت ما نبوده است.
– حاصل سخن اینکه:
دلسوزی، مهرورزی و عنایات بی پایان رسول خدا(ص) در آیات متعددی مطرح شده و نگاهی کوتاه به سیره زندگی آن حضرت این حقیقت را نمایان می سازد. ابعاد رحمت و گستره مهرورزی، محبت، رأفت و عطوفت رسول خدا(ص) نه تنها اهل ایمان، بلکه تمام انسانها و موجودات را شامل می شود. رحمت پیامبر برگرفته از صفت رحمانیت خداوند متعال است که قرآن و سایر سوره ها نیز با این نامهای مبارک آغاز می شود.
رحمت در مورد خداوند به معنای اعطا، افاضه و رفع نیاز حاجتمندان است. رحمت خداوند متعال در صفت رحمان و رحیم به معنای رحمت بسیاری است که فراگیر و دائمی است و شامل عموم موجودات عالم و تمام انسانها اعم از مؤمن و کافر است.
وجود حضرت محمد(ص)، رسالت و نبوت و پیامهای وحیانی او و تمام تلاشها و زحماتش همه و همه جلوه ای از رحمت بی پایان الهی است.
پس نکاتی که بیان کردید با مبانی مطرح شده، اصلاً سازگاری ندارد و ایشان نسبت به مخلوقات الهی حساسیت و ارزش بالایی قایل بودند.
پی نوشت ها:
۱. کلینی، الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ش، ج۲، ص۲۸۹.
۲. محدث نوری، مستدرک الوسائل، قم: آل البیت(ع)، ۱۴۰۸ق، ج۱۲، ص۹.
۳. ورام بن ابی فراس، مجموعه ورام، قم: مکتبه الفقیه، بی تا، ج۱، ص۱۲۴.
۴. اندلسی، قاضی عیاض، الشفا بتعریف حقوق المصطفی، عمان: دارالفیحاء، چاپ دوم، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۲۹.
۵. طبرسی، مکارم الاخلاق، قم: شریف رضی، ۱۴۱۲ق، ص۱۹.
۶. المتقی الهندی، علاء الدین علی، کنزالعمال فی سنن الاقوال و الافعال، تصحیح صفوه السقا، بیروت: الرساله، ۱۹۸۹م، ج۷، ص۱۴۱.
۷. طبرسی، پیشین، ص۱۹.
۸. کلینی، پیشین، ج۸، ص۱۱۰.
۹. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار، تهران: اسلامیه، بیتا، ج۳۸، ص۲۹۸.
۱۰. العینی، عمده القاری، بیروت: داراحیاء التراث العربی، ج، ص۱۱۲.
۱۱. النراقی، محمد مهدی، جامع السعادات، تحقیق السید محمد کلانتر، نجف: دارالنعمان، ج۱، ص۲۵۸.
۱۲. طبرسی، مکارم الاخلاق، پیشین، ص۱۳.
۱۳. مجلسی، پیشین، ج۱۶، ص۲۲۸.
۱۴. کوفی، ابن ابیشیبه، المصنّف، تحقیق سعید اللحام، بیروت: دارالفکر، چاپ اول، ۱۹۸۹م، ج۶، ص۹۷.
۱۵. السجستانی، ابن الاشعث، سنن ابی داوود، تحقیق سعید محمد اللحام، دارالفکر، چاپ اول، ۱۹۹۰م، ج۲، ص۴۳۳.
۱۶. همان.
۱۷. السجستانی، پیشین، ج۲، ص۴۳۳.
۱۸. همان، ص۴۳۴.
منبع: نرم افزار پیامبر مهربانی – مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی