آیا در زمان پیامبر افراد در عقیده خود آزاد بوده اند؟

در حکومت نبوی آزادی بیان و آزادی عقیده وجود داشت و مخالفان عقیدتی در بیان عقاید خود آزاد بودند البته آزادی ها تا زمانی ارزش داشت که موجب هتک حرمت و توهین به اسلام و مسلمانان نشود.
نکته جالب اینکه مخالفان عقیدتی دربرگذاری مراسم عبادی آزاد بودند، چنان که مدارس و دیگر مکان های متعلق به یهودیان مورد احترام پیامبر(ص) و مسلمانان بود.
یهودیان آزادانه در این مدارس به فعالیت های تبلیغی و دینی خود مشغول بودند و مسلمانان متعرض آن ها نمی شدند حتی پیامبر اکرم(ص) در مدارس یهود حاضر می شد و با استفاده از استدلال و منطق روشن، با علمای یهود به گفتگو می نشست. خانه هایی را که آیین یهود در آن جا تدریس می شد، و کودکان و جوانان در آن جا درس دینی فرا می گرفتند، “بیت المدارس” یا”بیت الدراس” می نامیدند.
روزی پیامبر(ص) بر یکی از این مدارس وارد شد. کسانی را که در آن جا بودند، به آیین خود دعوت کرد. پیامبر(ص) در مقابل بدرفتاری یهودیان صبور بود و از نفاق شان چشم می پوشید. آن ها را با مسلمانان برابر می گرفت. به آداب و رسوم دینی آنان احترام می گذاشت. بر پیمان هایی که با یهودیان بسته بود، استوار بود. اگر یکی از یهودیان بر خلاف پیمان رفتار می کرد، تنها به مجازات او اکتفا می کرد و دیگران را به گناه او نمی گرفت.
در وقت ورود پیامبر(ص) به یکی از مدارس یهودی، گروهی از دانشمندان مسیحی نجران در آن جا حضور داشتند. در این میان جدال تاریخی میان علمای یهود و مسیحی در گرفت. هر دو گروه کوشش می کردند که ابراهیم را از پیروان آیین خود بدانند؛(۱) اما خدای متعال در این مورد فرمود:
“ابراهیم نه یهودی بود و نه نصرانی؛ بلکه موحدی خالص و مسلمان(تسلیم حق) بود؛ و هرگز از مشرکان نبود. “(۲)این مورد و نمونه های شبیه به آن به خوبی نشان می دهد که پیامبر(ص) در سیره عملی اش نسبت به پیروان مذاهب، همواره از گفتگو و جدال احسن برای پیش برد اهداف مقدسش سود می جست. زبان به الحاد، تکفیر و بی ارزش بودن ادیان دیگر نمی گشود.
از آنان می خواست که به مفاد تورات و انجیل عمل نمایند. داوری تورات را می پذیرفت. علاوه بر آن، پیامبر(ص) پیروان ادیان دیگر را از این که یکدیگر را بی ارزش و فاقد اعتبار می خواندند، سرزنش می نمود. در قرآن می خوانیم: یهودیان گفتند: مسیحیان هیچ موقعیتی(نزد خدا) ندارند، و مسیحیان گفتند: یهودیان هیچ موقعیتی ندارند(و بر باطلند)؛ در حالی که هر دو دسته کتاب آسمانی را می خوانند(۳) و باید از این گونه” تعصب ها بر کنار باشند… “. مشاجره و ضدیت بین مسیحیان و یهودیان در حضور پیامبر(ص) صورت پذیرفت.
در گفتگوی بین ادیان، آن گاه که سخن بدون استدلال و ادعا، بدون دلیل و برهان باشد، نتیجه اش چیزی جز انحصار طلبی و تضاد نخواهد بود.
بنا بر این در اندیشه اسلامی، در اصل ضرورت “آزادی بیان وآزادی عقیده ” و ثمرات آن هیچ تردیدی نیست.
پی نوشت ها:
۱. سبحانی، منشورجاوید، ج۶، ص ۲۹۵و۲۹۶، قم: توحید، ۱۳۷۵ش.
۲. آل عمران( ۳) آیه ۶۷.
۳. بقره(۲) آیه ۱۱۳.
منبع: نرم افزار پیامبر مهربانی – مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی