چرا خدا در قرآن خطاب به پیامبر(ص) گفته از گناهانت استغفار کن؟

در قرآن کریم خطاب به پیامبر(ص) آمده است که از گناهانت استغفار کن. آیا پیامبر(ص) مرتکب گناه می شده است؟

پاسخ:
آیه مورد نظر به شرح زیر است:
فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَ اسْتَغْفِرْ لِذَنْبِکَ وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ بِالْعَشِیِّ وَ الْإِبْکارِ:(۱) پس(ای پیامبر!) صبر و شکیبایی پیشه کن که وعده خدا حقّ است، و برای گناهت استغفار کن، و هر صبح و شام تسبیح و حمد پروردگارت را بجا آور!
با توجّه به ادلّه قطعی و محکمی که بر عصمت پیامبر( و حتی عدم قبول پذیرش ترک اولی ) داریم، گناهی که در این آیه به پیامبر(ص) نسبت داده شده، قطعا ظاهرش مراد نیست. بدین خاطر چاره نداریم که از ظاهر آیه صرف نظر کرده و یکی از احتمالات زیر را درباره آن قبول کنیم:
۱ ـ اهتمام و رسیدگی پیامبر(ص) به امور مردم و پیوستگی با آنها به طوری بود که حتی گاهی دعوت کودکان را رد نمی کرد و به تقاضاهای کودکانه آنان پاسخ مثبت می داد، این امور گرچه پسندیده بود اما ممکن است در موارد متعددی ضروری نمی نمود رسول خدا(ص) شاید به این دلیل آن ها را یک نوع فاصله و جدایی
، بین خود و خدایِ خویش می دید و از این باب که ” حَسَناتُ الأَبْرارِ سَیِّئاتُ الْمُقَرَّبینَ(۲) کارهای خوب نیکان، گناهان بار یافتگان حریم قدس است.آن توجّهات و رسیدگی ها را نوعی گناه و کوتاهی برای خود به حساب می آورد. بدین جهت مقیّد بود روزی صد بار استغفار کند می فرمودند: إِنَّهُ لَیُغانُ عَلی قَلْبی حَتَّی أَسْتَغْفِرَ فِی الیَوْمِ مِأَهَ مَرَّه:(۳)
تا روزی صد بار استغفار نگویم دلم آرام نمی گیرد و خاطرم آسوده نمی گردد. خدا هم با توجّه به این حالت پیامبر(ص) به او دستور استغفار برای آنچه او برای خود گناه می داند، می دهد گرچه از نظر خدا گناهی به شمار نمی آمد.
۲ ـ این دستور به پیامبر(ص) از این جهت بود که امّت پیامبر(ص)، به اهمیّت استغفار و نقش والای آن در توفیقات مادّی و معنویِ خویش پی ببرند و با تأسّی به حضرتش برای گناهان و لغزش های خود استغفار کنند تا از عذاب خداوند در دنیا و آخرت نجات یابند و به سعادت ابدی دست پیدا کنند. مخصوصاً که اکثر مردم مقیّد بودند که هر کاری پیامبر(ص) می کند آن ها هم همان را انجام دهند.
لذا خدا به پیامبرش چنین خطاب می کند تا دیگران از او درس بگیرند.(۴)
آن بزرگوار از برترین مصداق عباد صالح خدایند که به اوج نهایی تقوا، دست یافته اند و تمام اوصافِ ممتاز بندگانِ مخلص و با تقوا در وجود پاکشان شکل گرفته است که یکی از آن ها استغفارِ در سحرگاهان و مناجاتِ با خدای عالمیان است.
۳ ـ گناه یک جمعیتی که معتقد به مکتب خاصّی هستند خواه ناخواه به نام صاحب آن مکتب تمام می شود هر چند او آنان را از آن برحذر داشته باشد. خدا هم در این آیه، گناه امّت پیغمبرش را به او نسبت داده و می فرماید: ” برای گناهت استغفار کن ” یعنی ای پیامبر اگر نجات امّتت را می طلبی، برای گناهان آنان طلب آمرزش نما تا به این واسطه شفاعت تو را در حق ایشان بپذیریم.(۵)
پی نوشت ها:
۱. خمینی، روح الله، آداب الصلوه، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، بی تا، ص ۶۰.
۲. غافر(۴۰ ) آیه ۵۵.
۳. علامه مجلسی، بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار، اسلامیه‏، تهران‏، ج‏۲۵، ص ۲۰۵.
۴. همان، ص ۲۰۴.
۵. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ناشر دار الکتب الإسلامیه، تهران، ۱۳۷۴ ش، ج‏۲۱، ص ۴۵۳
منبع: نرم افزار پیامبر مهربانی – مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی