چرا ظاهر بعضی آیات قرآن نسبت گناه به پیامبر(ص) می دهد؟

اگر پیامبر(ص) معصوم هستند چرا ظاهر بعضی آیات قرآن مثل آیه ۱ سوره فتح نسبت گناه به پیامبر(ص) می دهد؟

پاسخ:
این گونه دعاها خاستگاه قرآنی دارد، در قرآن کریم آمده:
“انا فتحنا لک فتحا مبینا لیغفر لک الله ما تقدم من ذنبک و ما تاخر(۱)؛ تو را با فتح آشکاری پیروز می‌گردانیم، تا خدا گناه گذشته و آینده تو را برای تو بیامرزد”.
اگر معنای این آیه به خوبی روشن گردد، مفهوم عصمت هم به دست خواهد آمد، از این رو باید گفت: مفسران درباره تفسیر این آیات مطالب بسیاری گفته‌اند، ولی دقیق‌ترین تفسیر از سوی مفسر حکیم علامه طباطبایی ارائه شده، ایشان پس از اشاره به نظرات سایر مفسرین و نقد آن ها گفته است:
مراد از کلمه ذنب در آیه، گناه به معنای معروف کلمه یعنی مخالفت تکلیف مولوی الهی نیست، نیز مراد از کلمه مغفرت معنای معروف آن که عبارت است از ترک عذاب در مقابل مخالفت نامبرده نیست. چون کلمه “ذنب” در لغت آن طور که از موارد استعمال آن استفاده می‌شود، عبارت است از عملی که آثار و تبعات سختی و ناگواری دارد.
مغفرت نیز در لغت عبارت است از پرده افکندن روی چیزی. با توجه به معنای لغوی واژه‌گان ذنب و مغفرت باید گفت:
قیام رسول خدا به دعوت مردم و نهضت او بر ضد کفر و بت‌پرستی، از قبل از هجرت و ادامه‌اش تا بعد از آن، و جنگ‌هایی که بعد از هجرت با کفار مشرک به راه انداخت، کاری بود که پیامد و آثار سخت و ناخوشایند برای او داشت، چون آن کارها حادثه آفرین و مساله‌ساز بود. معلوم است کفار تا زمانی که دارای قدرت و شوکت بودند، هرگز از او نمی‌گذشتند. از کارهای پیامبر بر ضد‌شان چشم‌پوشی نمی‌کردند.
از هر گونه اذیت و آزار او کوتاهی نمی‌نمودند. پیوسته در صدد انتقام و نابودی پیامبر(ص) بودند، اما خدای متعال با فتح مکه یا صلح حدیبیه که منجر به فتح مکه شد، نیرو و شوکت کفار مشرک قریش را از آنان گرفت. در نتیجه گناهانی که پیامبر(ص) در نظر مشرکان داشت، پوشانده شد.
حضرت از شر آن ها امین گردید، بنابراین مراد از ذنب پیامدهای سخت و خطرناکی است که دعوت پیامبر از ناحیه کفار و مشرکان به وجود آورده بود. مشرکان به دلیل کارهای پیامبر او را مستحق کیفر و عقوبت می دیدند، ولی با فتح مکه همه تصورات کفار و مشرکان نسبت به پیامبر از بین رفت. پندارهای آنان نسبت به پیامبر عملی نشد.
اما گناهان آینده‌اش عبارت است از خون‌هایی که بعد از هجرت از سران قریش ریخت. مغفرت نسبت به آن گناهان عبارت است از پوشانیدن آن ها و ابطال عقوبت‌هایی که به دنبال داشت و آن به این بود که شوکت و قدرت قریش را از آنان گرفت.(۲)
حاجی هنگام طواف دور کعبه خدا را سپاس می‌گذارد که تمام خطرها و رنج‌ها و تهدیدهایی را که از سوی کفار و مشرکان بر ضد پیامبر(ص) بود، از میان برداشت. نقشه‌هایی که کفار برای کیفر پیامبر کشیده بودند، نقش بر آب نمود. آن ها نتوانستند آنچه را به عنوان گناه برای پیامبر می‌پنداشتند و کیفر و عقوبت برای او در نظر گرفته بودند، عملی سازند.
پس مراد از گناه، گناه در برابر خدا نیست، بلکه گناهی است که کفار درباره حضرت می‌پنداشته‌اند. در نتیجه آن دعا هرگز با عصمت پیامبر تعارض ندارد. او از هر گونه خطا و اشتباه و گناه معصوم و منزه بوده است.
پی‌نوشت‌ ها:
۱. فتح(۴۷) آیه ۱-۲.
۲. المیزان، ج ۱۸، ص ۳۸۱ و ۳۸۲، با ترجمه موسوی همدانی، نشر جامعه مدرسین، قم، بی‌تا؛ تفسیر نمونه، ج ۲۲، ص ۲۱، نشر دارالکتب الاسلامیه، تهران، ۱۳۶۳ ش.
منبع: نرم افزار پیامبر مهربانی – مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی