چرا در آیه اطیعوالله و اطیعو الرسول ، عبارت اطیعوا تکرار شده است؟

چرا در آیه اطیعوالله و اطیعو الرسول ، دو بار عبارت اطیعوا تکرار شده است؟ در حالی که ممکن بود با یک بار آمدن این عبارت بحث اطاعت از خدا و پیامبرش مطرح می شد؟

پاسخ:
آیه مورد نظر به شرح زیر است:
یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا أَطیعُوا اللَّهَ وَ أَطیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُم؛ ‏(۱)
ای کسانی که ایمان آورده ‏اید! اطاعت کنید خدا را! و اطاعت کنید پیامبر خدا و اولو الأمر [اوصیای پیامبر] را!
در این که چرا “اطیعوا” را در آیه تکرار کرده، بعضی گفته اند برای تاکید در وجوب اطاعت از رسول و اولی الامر است؛ ولی این حرف صحیح نیست. زیرا اگر منظور فقط تاکید بود، با عطف رسول و اولی الامر بر “الله” این تاکید بهتر فهمانده می شد.(۲)
رسول گرامی دو جنبه دارد:
۱. رسالت و ابلاغ از جانب خدا و تشریع و تبین جزئیات احکام قرآن.
۲. حکومت و ولایتی که بر مردم دارد و به مقتضای آن احکام و دستوراتی صادر می کند که در این وجه دوم “اولی الامر” هم با او شریک هستند. پس از ایشان متصدی امر حکومت و منشاء صدور این امر و نهی ها می باشند.
این دو جنبه با هم تفاوت دارند.
در جنبه اول رسول فقط سخن خدا را می رساند و تبین و تشریع او هم مستند به وحی غیر قرآنی است و از جانب خود سخن نمی گوید و تصمیم نمی گیرد. اطاعت او عین اطاعت خداست، زیرا او واسطه ابلاغ حکم و امر خداست و از خود، شأن و استقلالی ندارد.
از جنبه دوم گر چه اطاعت از او به امر خدا واجب است و در این صورت هم اطاعت از او اطاعت از خداست. زیرا ناشی از امر خداست، ولی بالاخره حکم و امر صادر از رسول است، به اعتبار این که مصدر امر و حکومت است. با توجه به این دو جنبه “اطیعوا” تکرار شده است.
در “اطیعوا الله” منظور اطاعت از وحی و تشریع است که ولایت تشریعی با خدا و رسولش می باشد. رسول در این جا از باب واسطه در تشریع و ابلاغ منظور می باشد.
در “اطیعوا الرسول و اولی الامر” منظور اطاعت از اوامر ولایی رسول و اولی الامر می باشد.(۳)
“اطیعوا” تکرار شد تا به این دو جنبه بودن توجه دهد و هر دو را واجب گرداند.
پی نوشت ها:
۱. نساء(۴)آیه۵۹.
۲. طباطبایی، محمد حسین، المیزان، ترجمه موسوی همدانی، قم، انتشارات اسلامی، ۱۳۷۴ش، ج۴، ص۶۱۸.
۳. همان، ص۶۱۶-۶۲۰.
منبع: نرم افزار پیامبر مهربانی – مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی