اجمالی از زندگی نامه حضرت خدیجه(س) را بیان فرمایید؟

حضرت خدیجه نخستین همسر رسول گرامی اسلام و اولین بانوی مسلمان و مادر حضرت فاطمه زهرا(س) است که در رشد و گسترش اسلام نقش ارزندهای ایفا نموده است. او در دوره غربت اسلام با تمامی توان کوشید و از آیین نوپایی که همسرش برای هدایت بشر عرضه نمود، حمایت کرد.
تاریخ نگاران سال ولادت آن بانوی گرامی را با اختلافات فراوان نقل کرده اند: تولد در”عام الفیل”، سه یا پنج و یا ده سال پیش از آن، نیز گفته اند: پانزده یا بیست سال پیش از عام الفیل.(۱) آنچه شهرت دارد، پانزده سال قبل از عام الفیل است؛ یعنی شصت و هشت سال پیش از هجرت متولد شد.(۲)
خانواده ای که حضرت خدیجه در آن پرورش یافت، از نظر شرافت خانوادگی و نسبتهای خویشاوندی، در شمار بهترین و بزرگترین قبایل عرب بود. پدر و اقوامش در زمره ثروتمندان قریش قرار داشتند. پدرش خویلد بن اسدبن عبدالعزی بن قصی(۳)، از بزرگان قریش بود که پیش از واقعه “فجار چهارم(۴)” درگذشت(۵).
در قصی پیامبر و خدیجه به هم می رسند .قصی جدسوم حضرت خدیجه و جد چهارم حضرت محمد (ص) می باشد.
مادرش فاطمه، دختر زائده بن اصم از بنی معیص بن عامر بن لؤی بود.(۶)
از زندگانی حضرت خدیجه پیش از آن که به همسری پیامبر درآید، جز اشاره هایی در متون تاریخی نیست؛ از جمله آمده است: در دوره جاهلیت بین اقوام خود ممتاز و یگانه و بینظیر بود و به جهت پاکدامنی او را “طاهره” لقب داده بودند. بعد که صاحب فرزندی به نام “هند” شد، او را “ام هند” میخواندند. پس از ازدواج با پیامبر، حضرت به وی لقب “کبری” داد.(۷)
او در صفات نیکو و کمالات اخلاقی زبانزد و نمونه بود، که موجب شد برای همسری پیامبر(ص) شایسته شمرده شود.
بیشتر نویسندگان سیره و تاریخ اسلام نوشته اند: حضرت خدیجه پیش از آن که به همسری پیامبر(ص) درآید، دوبار ازدواج کرده بود؛ نخستین بار با ابوهاله تمیمی، هند بن نباش بن زراره، که حاصل این پیوند زناشویی دو فرزند شد: پسری به نام “هند” و دختری به نام هاله. ابوهاله در جوانی درگذشت.
دیگر بار با عتیق بن عائذ بن عبدالله مخزومی ازدواج نمود.(۸) او هم در جوانی درگذشت و ثروت بسیاری برای حضرت خدیجه به ارث گذاشت. ثمره و حاصل این ازدواج دختری بود که نامش را “هند” نهادند.(۹) (۱۰)
هند هم نام پسر است و هم نام دختر. بنا به برخی نقل ها حضرت خدیجه از عتیق بن عائذ بن عبدالله مخزومی پسری داشت به نام هند و از شوهر دیگر (ابوهاله تمیمی) دختری به دنیا آورد به همین نام. (۱۱)
آنچه که بیان شد، بنا به نقل مشهور است که پیامبر سومین همسر خدیجه بود، برخی از مورخان بزرگ بر خلاف این نوشته اند، همانند ابوالقاسم کوفی، بلاذری، شیخ طوسی و سید مرتضی. اینان نوشته اند: حضرت خدیجه هنگام ازدواج با پیامبر “عذرا” (دوشیزه) بود.
برخی از نویسندگان معاصر همانند جعفر مرتضی عاملی در کتاب “الصحیح من سیره النبی الاعظم” و حسین شاکری در کتاب “ام المؤمنین خدیجه الطاهره “، برای اثبات این ادعا، مطالبی را ذکر کرده اند (۱۲) که به جهت رعایت اختصار از ذکر آن خودداری می شود.
ازدواج با پیامبر
حضرت خدیجه پس از مرگ شوهر، ثروت فراوانی نصیبش شده بود و به عنوان یکی از ثروتمندان بزرگ و نامی قریش شناخته می شد و قریشیان با مال التجاره وی به تجارت می پرداختند. پیامبر که بیش از بیست و چهار سال از بهار عمرش سپری نشده بود، با مال التجاره خدیجه به شام سفر می کند و خدیجه غلامش را به همراه محمد، امین قریش می فرستد.
پس از بازگشت کاروان و بیان کمالات و خوبی های امین قریش توسط “میسره”، مقدمات ازدواج فراهم میشود و پیامبر بیست و پنج ساله با خدیجه چهل ساله پیوند زناشویی میبندد.(۱۳) حاصل و ثمره ازدواج شش فرزند بود. چهار دختر به نامهای “ام کلثوم”، “رقیه”، “زینب” و “فاطمه” و دو پسر به نامهای “قاسم” و “عبدالله” ملقب به “طیب” و “طاهر”.(۱۴)
خدیجه به مدت بیست و پنج سال با رسول خدا(ص) زندگی کرد(۱۵) که در این مدت پیامبر جز او همسر دیگری نگرفت.(۱۶) از این مدت حدود ده سال در دوره رسالت حضرت قرار داشت. او اولین زن مسلمان بود که با تمامی توان و کوشش، نیز با همه اموال و ثروت خود به حمایت از پیامبر برخاست و سرانجام در شصت و پنج سالگی در روز دهم رمضان سال دهم بعثت، پس از رهایی مسلمانان از محاصره اقتصادی، جان به جان آفرین تسلیم کرد و در قبرستان “حجون” مکه به خاک سپرده شد.

پی نوشت ها:
۱- واقدی، تهذیب الأسماء، ج۲، ص ۳۴۲ ؛ المستدرک، ج۳، ص۱۸۳؛ اربلی،کشف الغمه، ج۳ ،ص۱۳۲؛ سیراعلام النبلاء، ج۲، ص۱۱۱؛ السیره النبویه، ج ۴ ، ص ۵۸۱ ؛ جعفر مرتضی عاملی، الصحیح من سیره النبی الاعظم، (۱۱ جلدی)، ج۲، ص۱۱۵و۱۱۶؛ بحار الانوار، ج۱۶، ص ۱۹و ۱۲.
۲- الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۲۵؛ بلاذری، انساب الاشراف، قسمت زندگانی پیامبر، ص۹۸ ؛ شیخ مفید، مسار الشیعه، ص۲۹؛ تفسیر قرطبی، ج ۱۴، ص۱۶۴؛ ابن سید الناس، عیون الاثر ،ج ۱ ،ص۶۹؛ ابن اثیر جزری، اسدالغابه، ج۱، ص۱۶؛ السیره النبویه، ج ۴، ص ۵۸۱.
۳- تفسیر قرطبی ،ج ۱۴ ،ص ۱۶۴ .
۴- فجار در لغت عرب به معنای قانون شکنی و گناه بزرگ است. نزد مورخان اسلامی به جنگهایی گفته میشود که در دوره جاهلیت در ماه های حرام (ذیقعده، ذی حجه، محرم و رجب) رخ داده باشد. در دوره جاهلی چهار بار در ماه های حرام جنگ شد که فجار چهارم به چهارمین نبرد گفته میشود.
۵- اربلی، کشف الغمه، ج۲، ص۱۳۹؛ الصحیح من سیره النبی الاعظم، ج۲، ص۱۰۸.
۶- الطبقات الکبری، ج۸، ص۱۴.
۷- بحارالانوار، ج۱۶، ص۱۲.
۸- برخی نوشته اند: حضرت خدیجه بار اوّل با عتیق بن عائد مخزومی ازدواج کرد، بعد از درگذشت او و سرآمدن عِدّه با ابوهاله.ر.ک: ابی حجر در الاصابه و ابن قتیبه دنیوری در المعارف.
۹- اسد الغابه، ج۵، ص۷۲؛ شیخ صدوق، معانی الاخبار، ص۷۹.
۱۰- قاضی نعمان مغربی می نویسد: خدیجه اول به همسری عتیق بن عامر مخزومی در آمدکه از او دختری به دنیا آورد ونامش را حارثه گذاشتند (شرح الاخبار ،ج ۳ ،ص ۱۵.)
۱۱- السیره النبویه، ج ۴ ، ص۵۸۲ .
۱۲- الصحیح من سیره النبی الاعظم، ج۲،ص۱۲۰به بعد.
۱۳- در مورد سن ازدواج پیامبر(ص) برخی ۲۳ سال هم گفته اند. در مورد سن حضرت خدیجه در هنگام ازدواج، ۲۵، ۲۸، ۳۰، ۳۵ و ۴۶ سال نیز گفته شده است.
۱۴- اسدالغابه ، ج۱، ص ؛۱۶ تفسیر قرطبی ،ج ۱۴ ، ص۱۶۴.
۱۵- این در صورتی است که سال در گذشت حضرت خدیجه را دهم بعثت بدانیم ،مانند الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۲۵؛ السیره النبویه ، ج ۴، ص۵۸۲ و ج ۲ ص۷۱ ؛ علی بن محمد قمی، جامع الخلاف و الوفاق ،ص ۸۵ ؛ اما برخی تاریخ دیگری نیز ذکر کرده اند. از جمله هفت سال پس از بعثت ، مانند قرطبی در تفسیرخود ،ج ۱۴ ، ص۱۶۴ ؛ شیخ طوسی در المبسوط ،ج ۴ ،ص۲۷۰ .
۱۶- تفسیر قرطبی ،ج ۱۴ ، ص۱۶۴ ؛ طبرسی، اعلام الوری، ج۱، ص۲۷۵.
منبع: نرم افزار پیامبر مهربانی – مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی