معرفی چند نمونه از احادیث جعلی در کتب روایی شیعه

چند نمونه از احادیث جعلی که در کتب روایی شیعه وارد شده است را بنویسید؟

پاسخ:

بعد از رحلت پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد ـ صلّی الله علیه و آله ـ خلیفه اول نقل و کتابت حدیث پیامبر(ص) را ممنوع و با ناقلان احادیث برخورد می کرده و این منع تا زمان خلافت عمر بن عبدالعزیز (۹۹ هـ ق) ادامه داشت. با توجه به این مقدار زمان ممنوعیت، هم حلقه اتصال اسناد روایات از بین می رفت و از طرفی موجب (ره) یافتن احادیث جعلی در بین روایات می شد.
ولی شیعه به پیروی از امامان خود و از طرفی وجود آنها به عنوان جانشینان پیامبر(ص) به این ممنوعیت ارزشی قائل نشده و از ضررهای آن مصون ماندند. فلذا احادیث جعلی در روایات شیعه خیلی به ندرت یافت می شود.(۱) البته برای زدودن و شناسایی آنها راهنمایی در کتب علوم حدیث ذکر گردیده است یکی از اقسام حدیث، حدیث ضعیف است. حدیث ضعیف به حدیثی اطلاق می شود که برخلاف احادیث صحیح و موثق و حَسن) فاقد اتصال سند بوده ویا راویان آن فاقد صفت عدالت یا وثاقت باشند.(۲) حدیث ضعیف خود تقسیماتی دارد که بدترین نوع آن حدیث جعلی و یا موضوع است، که روایت آن نیز حرام می باشد زیرا اعانه بر گناه است. برخلاف دیگر روایات ضعیف که نقل و روایت آنها حرمت ندارد.(۳)

در اینکه انگیزه جعل حدیث چه می تواند باشد، در کتب علوم حدیث فراوان بحث شده که به چند عنوان اشاره می شود:
۱. اثبات یا نفی برخی از خلفاء.
۲. تقویت حکومت بنی امیه.
۳. پیدایش مذاهب مختلف فقهی و تقویت و یا تضعیف آنها.
۴. ترغیب مردم به کارهای خوب و اعمال عبادی (به قصد تقرب).(۴)
۵. غُلُو در مورد امامان معصوم ـ علیهم السّلام ـ .(۵)در بین کتابهای شیعی، تفسیری است روایی که نسبتش را به امام حسن عسکری ـ علیه السّلام ـ داده اند. از این کتاب چند روایت جعلی انتخاب و در این جا به عنوان نمونه ذکر می گردد:

الف) فی تفسیر قوله تعالی: «واستشهدوا شهیدین من رجالکم.» قال امیرالمؤمنین ـ علیه السّلام ـ : من احرارکم و قال ـ علیه السّلام ـ : قال امیرالمؤمنین ـ علیه السّلام ـ : بینا نحن مع النبی ـ صلّی الله علیه و آله ـ و هو یذاکرُنا بقوله تعالی: «واستشهدو شهیدین من رجالکم» قال ـ صلّی الله علیه و آله ـ : احرارکم دون عبیدکم فانّ‌ الله تعالی قد شغل العبید بخدمه موالیهم عن تحمّل الشهادات و عن ادائها.(۶)
ترجمه: در تفسیر آیه «و باید شاهد بگیرید دو شهید از مردانتان». امیرالمؤمنین فرمودند: (منظور ازجالکم یعنی) مردان آزاد (نه عبید و بندگان). و فرمودند: در محضر حضرت پیامبر بودیم که درباره آیه شریفه با ما گفتگو می کرد در این مورد فرمودند: منظور از «رجالکم» مردان آزاد است نه مردان عبید و بنده ، چرا که خداوند متعال بردگان مرد را از تحمل و اداء شهادت به خدمت موالی خود مشغول کرده است. این روایت به خاطر تعارض با مبانی قطعی فقه شیعه که اجماعاً قائل به عدم فرق بین «حرّ» و «عبد» در مورد شهادتند، حدیثی جعلی و ساختگی دانسته شده است.(۷)

ب) عن النبی ـ صلّی الله علیه و آله ـ «و إنّ صلاهً فی مسجدی هذا، افضل من الف صلاهٍ ما سواه الا المسجد الحرام والمسجد للاقصی یعنی مکّهَ و بیت المقدّس.(۸) ترجمه: از پیامبر گرامی نقل شده که: نمازی در مسجد من (مسجد النبی)، از هزار نماز در غیر آن با فضیلت تر است مگردر مسجدالحرام (مکه) و مسجد الاقصی (بیت المقدس) که نماز در آن دو نماز در مسجد من افضل است.» طبق روایت قطعی نماز در مسجد النبی و مسجد الاقصی از نظر فضیلت و ثواب برابر بوده و معادل ۱۰۰۰ نماز در غیر این دو می باشد، و نماز در مسجد مکه ثوابش معادل صد هزار نماز در غیر آن است. بنابراین، این حدیث نیز جعلی و ساختگی می باشد.(۹)

ج) فی تفسیر قوله تعالی: «و ایّدناه بروح القدس» قال و هو جبرئیل و ذالک حین رفعه من روزنه بیته الی السماء و ألقی شبهه علی من دام قتله فقتل بدلاً منه و قیل هو المسیح.(۱۰) ترجمه: در تفسیر آیه ۸۷ سوره بقره: «در مورد حضرت عیسی ـ علیه السّلام ـ ) کمک و تأیید کردیم ما (خدا) او (عیسی) را به سبب روح القدس» از امام حسن عسکری ـ علیه السّلام ـ نقل شده که: منظور از روح القدس جبرئیل است. و این تأیید الهی زمانی بود که جناب عیسی را جبرئیل از خانه اش به طرف آسمان بالا برد و مشابه حضرت عیسی ـ علیه السّلام ـ بر روی کسی که می خواست او را بکشد انداخته شد و به جای حضرت عیسی کشته شد و به همین خاطر گفته شد، آنکه کشته شد حضرت مسیح بود. علت مجعول بودن این حدیث را هم اینگونه بیان کرده اند که، کسی که مشابه حضرت عیسی ـ علیه السّلام ـ بود بر روی یکی از اصحاب حضرت عیسی ـ علیه السّلام ـ انداخته شد و مرد نه بر روی کسی که می خواست او را به قتل برساند.(۱۱)

نتایج به دست آمده از مبحث احادیث جعلی:

۱. اخبار مجعول در بعضی کتب روایی شیعه نیز وجود دارد.
۲. این اخبار مجعول خیلی کم هستند.
۳. این اخبار طبق قواعدی که در رابطه با شناخت احادیث است به خوبی قابل شناخت و تشخیص است.

توضیح: کتاب شریف الاخبار الدخیله دارای ۳ باب می باشد. باب اول: احادیث تحریف شده. باب دوم: اخبار مجعول. باب سوم: دعاهای مجعول و محرّف.

پاورقی:

۱. ر.ک: نصیری، علی، درسنامه علم حدیث، انتشارات نصایح، چاپ اول، ص ۶۵ ـ۹۲.
۲. همان، ص ۲۱۲ـ۲۱۴.
۳. ر.ک: مؤدب، سید رضا، علم حدیث، انتشارات احسن الحدیث، چاپ اول، ۱۳۷۸، ص۱۱۳.
۴. همان، ص۱۱۴.
۵. ر.ک: پیشوایی، مهدی، سیره پیشوایان، مؤسسه امام صادق ـ علیه السّلام ـ ، چاپ سیزدهم، ۱۳۸۱، ص۶۰۲.
۶. ر.ک: تفسیر منسوب به امام حسن عسکری ـ علیه السّلام ـ ، قم، چاپ مدرسه امام مهدی(عج)، چاپ اول، ۱۴۰۹ هـ ق، ح۳۷۴.
۷. ر.ک: تستری، محمد تقی، الاخبار الدخیله، با تعلیق علی اکبر غفاری، تهران، مکتبه الصدوق، ۱۳۹۰ هـ ق، ص۱۶۹.
۸. ر.ک: تفسیر منسوب به امام، همان، ص۶۶۱.
۹. ر.ک: الاخبار الدخیله، ص۱۷۱.
۱۰. ر.ک: تفسیر امام، همان، ص۳۷۱.
۱۱. ر.ک: الاخبارالدخیله، ص۱۸۷.
منبع: نرم افزار پاسخ – مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات

سند حدیث