آفات علم چیست؟
در ابتدا باید تعریف روشنی از آفت ارائه شود و سپس انواع آفات علم را برمی شمریم.
آفت: آفت، حالت و وضعیتی است که وقتی در چیزی پیدا شود،آن را فاسد و خراب می کند و بهره وری آن را با مشکل مواجه می کند، آن چیز را در جهت عکس آن چه مطلوب است قرار می دهد و از ارزش و اعتبار می اندازد.
آفات علم
علم در زندگی انسان نقش روشنگری در درون، هدایت گری در بیرون و رساندن انسان به خدا را ایفا می کند.
۱. غرور و تکبر: درخت هر چه پربارتر شود شاخه و برگ هایش افتاده تر می شود. علم برای انسان باید چنین حالتی را داشته باشد. دانسته ها و دانش انسان بعضا موجب بزرگ بینی و خود بینی در انسان می شود. بی اعتنایی به افراد کم سواد، عدم مشورت با افراد پایین تر و عدم انتقاد پذیری از نشانه های کبر و غرور در افراد عالم می باشد.
امام علی ـ علیه السلام ـ انتقاد کردن آدمی از خود، دلیل استواری خرد و نشان گر فضل اوست، خود پسندی آدمی، دلیل بر کم داشت او و نشانه سستی خرد اوست.(۱)
۲.حسد: حسد آن است که انسان چشم دیدن موقعیت و امتیاز دیگران را نداشته باشد و خواهان از بین رفتن نعمت و داشته های دیگران است.
در واقع یکی از رایج ترین مصائب اهل علم، حسادت ورزیدن به مقام و دانش علمی یکدیگر است. و اینکه شخص توان دیدن مقام و موقعیت برتر علمی دوست و هم کلاسی خود را ندارد و به او حسادت می نماید.
۳. دانش بدون عمل: امام علی ـ علیه السلام ـ می فرمایند: «میوه دانش به کار بستن و به کار بردن آن در زندگی است و اینکه آن را برای خدا خالص کنیم».(۲)
اگر قرار باشد علم و معرفت تنها در زبان و گفتار باشد نتیجه ای در بر نخواهد داشت و بعضا اثر عکس خواهد داشت. وقتی مخاطبین شخص عالم ببینند خود عالم به گفته هایش عمل نمی کند، نفرت و زدگی در مخاطب ایجاد خواهد شد.
۴.کتمان علم: دانش مانند نور روشنگر راه مردم است کسی که داناست هم رسالتش سنگین است و هم باید دیگران را آگاه کند.
وقتی ما به نعمت علم آراسته شدیم باید سعی کنیم آن را در اختیار جامعه قرار دهیم و آن را در انحصار خود ندانیم و دیگران را از ثمره آن محروم نداریم.
۵.وابستگی به قدرت ها: علم خود را در اختیار جنایتکاری قرار ندهیم که از آن علم در جهت منافع نفسانی و قدرت طلبی خود قرار می دهند، و بر ضد منافع بشریت استفاده می کنند. و در جهت دیگر می توان گفت که همیشه قدرت های خودکامه و غیر مشروع سعی دارند از علما و دانشمندان در جهت مشروعیت سازی و موجه جلوه دادن خود در نزد مردم استفاده کنند.
امام صادق ـ علیه السلام ـ می فرماید: ملعون است معلون است، آن عالمی که پیشوای سلطان ستمگری باشد و در ستم کاری اش او را یاری دهد.(۳)
امثال این قسم از دانشمندان زیاد هستند از بلعم باعورا که علم خود را در راه اهداف فرعون قرار داد تا بعضی از دانشمندان عصر ما که علوم غیر بشری خود را در اختیار مستکبرین کنونی قرار دادند و بمب های شیمیایی و اتمی را بر سر مردم بی گناه ریختند.
۶.دنیا طلبی: علم را باید به قصد خدمت به خلق خدا، یافتن معرفتی برای درون خود، روشنی دل و رسیدن به خدا فرا گرفت، نه برای کسب جاه و مقام دنیوی مذموم.
پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ به ابوذر می فرمایند: هر کس علم الهی را برای دستیابی به هدف و مقام دنیوی فرا گیرد، در روز قیامت بوی بهشت را نخواهد چشید.(۴)
۷. فراموشی علم: پیامبر اسلام ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ می فرماید: از آفات علم، فراموشی آن است.(۵)
_________________
پاورقی:
۱. محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، تهران، دارالحدیث، چاپ اول، ۱۳۷۷ش، ج۷.
۲. میزان الحکمه، ج۸.
۳. همان. آفات علم
۴. ره توشه، مصباح یزدی، محمد تقی،قم، موسسه امام خمینی، ۱۳۸۰ش، چاپ چهارم، ص۷۲.
۵. نهج الفصاحه، ابوالقاسم پاینده، باب علم. آفات علم
منبع: نرم افزار پاسخ – مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات
