منظور پیامبر (ص) از سخن « اطلبوا العلم …:ازگهواره تاگور علم طلب کنید»چیست ؟
از امتیازات برجسته دین مبین اسلام، توجه ویژه و توصیه آمیز نسبت به علم وعلم آموزی است. در اسلام علم و عالم ازچنان جایگاه و مقامی برخوردارند که شاید هیچ چیز دیگری به پای آن نمی رسد.
از نظر اسلام علم از ارزشمندترین صفات انسانی شمرده شده که رشد و تعالی انسان و صعود به پله های ترقی در گرو آن دانسته شده است. به طور مثال امام باقر ـ علیه السلام ـ می فرمایند: «عالمی که از علمش بهره مند شود از هفتاد هزار عابد بالاتر است».(۱) عابد کسی است که ترک دنیا کرده و مشغول به عبادت خداوند شده است، در عین حال امام می فرمایند: یک عالم از هفتاد هزار عابد بالاتر است.
اما در باره سوال فوق که منظور پیغمبر از این سخن که در کتب روایی ما بسیار روایت شده : «اطلبوا العلم من المهد الی اللحد. از گهواره تا گور طلب علم و دانش کنید».(۲) چیست؟
در جواب باید بگوییم: این همان تاکید و توصیه فراوان پیغمبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ و ائمه معصومین ـ علیهم السلام ـ است که خود مشرع اسلامند، نسبت به علم آموزی و به دنبال علم و دانش بودن.
از این گونه روایات در کلام معصومین ـ علیهم السلام ـ زیاد به چشم می خورد به طور مثال امام صادق ـ علیه السلام ـ می فرمایند:
«علم را بیاموزید، هر چند با رفتن در دریاها و گذراندن راههای صعب العبور».(۳) و یا امام صادق ـ علیه السلام ـ می فرمایند: «دلم می خواهد با تازیانه بر سر یارانم بزنند تا دین را بفهمند و احکامش را یاد بگیرند».(۴)
این روایات گویای تأکید فراوان امامان معصوم ـ علیهم السلام ـ بر علم آموزی است و اینکه آدمی تحت هر شرایطی که هست دست از آموختن علم بر ندارد. همچنین این سخن پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ که فرمودند: از گهواره تا گور دانش بجویید، کنایه از این است که هرگز بالارفتن سن و پیری و ناتوانی را بهانه ای برای تنبلی و رها کردن علم آموزی قرار ندهید و تا جایی که می توانید به دنبال آن باشید.
روایاتی هم که ذکر شد کنایه از تحمل سختی ها و مشکلات در راه تحصیل علم است. همچنین در این زمینه پیغمبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ می فرمایند: «به دنبال علم باشید و آن را بیاموزیدهر چند آن علم در شهرهای دور افتاده چین باشد».(۵) که این سخن کنایه ازتحمل سختی های راه و دور بودن استاد است، که این دوری معلم از متعلم نباید بهانه ای برای ترک علم آموزی باشد.
اما اینکه پرسیده اید امروز منظور چیست. باید گفت: این فرمایشات مختص به زمان و یا مکان خاصی نیست. خطاب حضرت جمیع مسلمین را در جمیع اعصار و ازمان و در تمام بلاد های اسلامی شامل می شود. حضرت در این زمینه می فرمایند: «علم را بیاموزید همانا طلب علم بر هر مسلمانی واجب است».
ایشان نفرمودند تنها مسلمانان صدر اسلام و یا مسلمانان آینده، بلکه فرموده اند هر مسلمانی وظیفه دارد به فکر کسب علمو معرفت و بالا بردن سطح فکری خود باشد. و این علم آموزی زمان و مکان نمی شناسد.
در نتیجه: پیغمبر گرامی اسلام به شدت نسبت به علم آموزی توصیه می کردند و آن را از بالاترین عبادات می شمردند، لذا بر هر فرد مسلمانی در هر کجای کره خاکی و در هر زمانی که باشد، لازم است، به ندای رهبر خویش لبیک گفته و تمام تلاش و کوشش خود را در تحصیل علم و ادب انجام داده و آن علم را در خدمت اسلام و مسلمین به کار گیرد.
ممکن است منظور شما توضیح خصوص علمو دانش باشد، یعنی حضرت چه علمی را توصیه می کنند. آیا تنها علوم دینی مدّ نظر است و یا علوم دیگر را نیز شامل می گردد. اگر چه از سئوال شما این مطلب برداشت نمی شود، ولی اگر در این زمینه سئوال دارید در مکاتبات بعدی با مرکز به صورت شفاف بپرسید تا ان شاء الله پاسخی مناسب خدمت شما ارسال گردد. اجمالاً همه علوم لازم برای جامعه بشری و سعادت انسان، لازم است آموخته شود.
پاورقی:
۱. کلینی،محمد بن یعقوب، اصول کافی، ترجمه آیت الله کمره ای، انتشارات اسوه، ج۱، ص۹۱.
۲. باقری بید هندی، گنج حکمت یا احادیث منظوم، کتاب فروشی و نشر روح، چاپ ۶۳، نوبت اول، ص۱۶۲. نهج الفصاحه، ص۲۱۸.
۳. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، مؤسسه الوفاء، بیروت، لبنان، ۱۴۰۴ق، ج۷۵، ص۲۷۷.
۴. همو، اصول کافی، ج۱، ص۸۷.
۵. وسائل الشیعه، موسسه آل البیت لاحیاء التراث، چاپ اول، ۱۴۰۹ق، قم، ج۲۷، ص۲۷.
منبع: نرم افزار پاسخ – مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات
