معرفت از دیدگاه خداوند و اهل بیت(علیه السلام) چیست؟
معرفت
معرفت از دیدگاه خداوند و اهل بیت (علیه السلام) چیست؟
پاسخ:
۱. معرفت از دیدگاه قرآن و سنّت، عبارت است از شناخت حق و عمل صالح و به عبارت دیگر، معرفت از نظر اسلام، عبارت است از شناخت همه معارف وحیانی و اسلامی، به گونه‌ای که انجام عمل صالح را در پی داشته باشد و همچنین عمل نیکو، که بر اساس شناخت حق و دستور خدا انجام داده شود. اگر کسی چنین ویژگی ای داشته باشد، یعنی شناخت او همراه با عمل، و عمل او بر اساس شناخت حق باشد، در واقع از نظر دین اسلام، انسان با معرفت شمرده می‌شود وگرنه چه بسا افرادی ممکن است معارف اسلام را از نظر علمی خوب بشناسد و تحلیل‌های عالمانه از معارف دین ارائه دهند، ولی خود اهل عمل نباشند. یا کسانی که عمل‌های نیکی انجام می‌دهند، ولی نه به انگیزه دینی و اهداف خدایی و بر اساس خواست خدا و پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ و اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ بلکه به دلایل و انگیزه غیر الهی (هر دلیل و انگیزه‌ای که می‌خواهد باشد) و خلاصه منشأ کار نیک آنها دینی نباشد. (حال فرق نمی‌کند که معتقد به دین باشد یا نباشد)
این گونه اشخاص، از نظر اسلام و فرهنگ قرآن و اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ افرادی با معرفت محسوب نمی‌شوند. چون واژه معرفت در فرهنگ دینی، بار بسیار دقیق و عمیقی دارد و مفهوم الهی و معنوی را تداعی می‌کند.(۱) به خلاف محاورات و گفتگوهای اجتماعی و متداول میان مردم که مثلاً به کسی که از نظر برخورد و آداب اجتماعی، خوش برخورد و خوش خلق باشد، گرچه اهل نماز و دین و معنویت هم نباشد، باز هم در گفتگوهای عرفی، گفته می‌شود فلانی آدم با معرفتی است.
۲. مطلب دوم که درباره مشخص شدن چیستی معرفت باید مطرح شود، مسئله حجت شناسی است. به همین دلیل در روایات متعدد، به شناخت حجت خداوند، اصرار شده و شناخت امام به عنوان حجت الهی، مورد توجّه خاص دستورات دینی قرار گرفته است که در این باره به عنوان نمونه، به چند روایت اشاره می‌شود:
الف: امام باقر ـ علیه السّلام ـ فرمود: همانا خدا را کسی پرستد که او را بشناسد و امّا کسی که خدا را نشناسد او را گمراهانه می‌پرستد. (راوی سؤال می‌کند معرفت خدا چیست؟) حضرت می‌فرماید: باور داشتن خدا، باور داشتن پیامبرش و دوست داشتن علی ـ علیه السّلام ـ و پیروی از او و ائمه هدی ـ علیهم السّلام ـ و بیزاری جستن از دشمنان آنها، این چنین خدا شناخته می‌شود.(۲)
ب: امام صادق ـ علیه السّلام ـ فرمود: بنده خدا مؤمن نباشد، تا آنکه خدا و رسولش و همه ائمه و امام زمانش را بشناسد و به آنها معرفت حاصل کند و به امام زمانش رجوع نماید.(۳)
ج: امام صادق ـ علیه السّلام ـ ذیل آیه «من یؤت الحکمه فقد اوتیَ خیراً کثیراً»(۴) (یعنی به هر کسی که حکمت داده شد خیر فراوان نصیب او گردیده است.) فرمود: «طاعه الله و معرفه الامام»(۵) یعنی مراد از حکمت در این آیه، اطاعت خدا و معرفت امام است.
د: و همچنین ذیل این آیه که فرمود: «من جاء بالحسنه فله خیرٌ منها»(۶) یعنی هر که کار نیک آورد، بهتر از آن را پاداش گیرد. از امام صادق ـ علیه السّلام ـ رسیده که فرمود: «الحسنه معرفه الولایه و حبّنا اهل بیت»(۷) یعنی مراد از کار نیک در این آیه، شناختن ولایت و دوستی ما اهل بیت است . سایر معرفت‌ها و به تعبیر دیگر معرفت در محورهای دیگر، به نحوی به این چند محور برمی‌گردد و کسانی که معرفت به معنای یاد شده را داشته باشند. معرفت‌های دیگر را در محورهای اخلاقی، اجتماعی و امثال آن به طریق اولی خواهند داشت.
___________________
پاورقی:
۱. مطهری، مرتضی، جاذبه و دافعه علی ـ علیه السّلام ـ . نشر صدرا، چاپ پنچم، ۱۳۶۶ش، ص۱۳۳. طباطبایی، محمدحسین، آموزش عقاید و دستورهای دینی، تهران، نشر بنیاد جانبازان و مستضعفان (انقلاب اسلامی)، بی‌تا، ج۱، ص ۱۱۳.
۲. کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ترجمه سید جواد مصطفوی، قم، نشر بنیاد رسالت، ج۱، ج۱، کتاب الحجه، باب شناخت امام، حدیث ۱.
۳. همان، حدیث ۲، ص ۲۵۵.
۴. بقره:۲۷۳.
۵. اصول کافی، ج۱، کتاب حجه، باب شناخت امام. حدیث ۱۱، ص ۲۶۱، نشر پیشین.
۶. نمل:۹۱.
۷. اصول کافی، پیشین، حدیث ۱۴، ص ۲۶۲.
منبع: نرم افزار پاسخ – مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات
