آیا حضرت آدم برای پذیرش توبه خداوند را به پنج تن آل عبا قسم داد؟

آیا حضرت آدم برای پذیرش توبه خداوند را به پنج تن آل عبا قسم داد؟

خداوند در قرآن می فرماید : « فتلقی آدم من ربه کلمات فتاب علیه انه هوالتواب الرحیم ؛

پس آدم از خدای خود کلماتی آموخت ( و به وسیله آن کلمات ) خداوند او را مورد رحمت و عنایت خویش قرار داد و توبه او را پذیرفت که خداوند بسیار توبه پذیر و مهربان است . »

پذیرش توبه آدم علیه السلام

روایاتی از پیغمبر اکرم (ص) و معصومین علیهم السلام وارد است که

آن کلماتی که سبب پذیرش توبه حضرت آدم ( علیه السلام ) شد نام های حضرت محمّد ، علی ، فاطمه ، حسن و حسین ( علیهما السلام ) بوده است .

از جمله از حضرت امام جعفر صادق ( علیه السلام ) روایت است که

کلماتی که حضرت آدم ( علیه السلام ) از پروردگار آموخت این بود :

« اللهم بحق محمد و علی و فاطمه و الحسن و الحسین الاتبت علی فتاب اللَّه علیه ؛

خداوندا تو را به حق این پنج نور پاک قسم می دهم که توبه مرا بپذیری و مرا مورد رحمت خویش قرار دهی پس خداوند توبه او را پذیرفت . »

و از احادیث بسیاری استفاده می شود که نور پیامبر و خاندان گرامی وی قبل از آفرینش آسمانها و زمین خلق شد .

بنابراین ؛ اگر چه در آن زمان ، جسم پاک ظاهریشان وجود نداشت ، امّا نور وجود معنوی آن سُلاله های ایمان ، تابان بود

روایاتی از چگونگی توبه حضرت آدم

در کتاب‌های تفسیری، چگونگی توبه آدم(ع) به شکل‌های گوناگونی ذکر است که

شیخ طوسی و مکارم شیرازی برآنند که احتمال درستی همه آن احتمالات وجود دارد و ناسازگاری میان آنها نیست.

بر اساس معنای ظاهری آیه «فَتَلَقَّیٰ آدَمُ مِن رَّبِّهِ کَلِمَاتٍ فَتَابَ عَلَیْهِ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ؛

سپس آدم از پروردگارش کلماتی را دریافت نمود و [خدا] بر او ببخشود. آری او[است که] توبه‌پذیر مهربان است»،

آدم(ع) با استفاده از کلماتی که خداوند به او القاء نمود، توبه کرد.

احتمالات مختلفی در تفسیر واژه «کلمات» بیان شده است:

۱.چنانکه ناصر مکارم شیرازی در تفسیر نمونه آورده است، این «کلمات» همان تعابیر وارد شده در آیه ۲۳ سوره اعراف

(«قَالَا رَبَّنَا ظَلَمْنَا أَنْفُسَنَا وَإِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنَا وَتَرْحَمْنَا لَنَکُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِینَ؛

گفتند پروردگارا ما بر خویشتن ستم کردیم و اگر بر ما نبخشایی و به ما رحم نکنی مسلماً از زیانکاران خواهیم بود») است.

۲.در روایتی از امام باقر(ع) «کلمات»، به دعایی تفسیر شده که با این جمله شروع می‌شود:

«اللهم لا اله الا انت، سبحانک وبحمدک ربّ إنّی ظلمت نفسی…».^[۱]

۳.در روایات بسیار دیگری تلقین «کلمات»، به تعلیم نام‌های محمد(ص)، علی(ع)، فاطمه(س)، حسن(ع) و حسین(ع) است که آدم(ع) با توسل به این نام‌ها از خداوند تقاضای بخشش نمود.^[۲]

سیوطی از مفسران اهل تسنن نیز چنین روایتی را از پیامبر اسلام(ص) نقل کرده است^[۳]

جعفر سبحانی، از فقیهان و مفسران معاصر شیعه، با تمسک به این روایات، بر مشروعیت توسل استدلال کرده است

__________________

منابع

۱.طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۳ش، ج۱، ص۲۰۰.

۲.تفسیر الإمام حسن العسکری(ع)، ۱۴۰۹ق، ص۲۱۹ – ۲۲۱؛ کوفی، تفسیر فرات الکوفی، ۱۴۱۰ق، ص۵۷ و ۵۸؛ صدوق، امالی، ۱۳۷۶ش، ص۲۱۸.

۳.سیوطی، الدر المنثور، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۶۰ و ۶۱.