اگر سجده مخصوص خداوند است پس چرا ملائکه باید به آدم سجده میکردند؟
سوال کاربر: از آنجا که سجده کردن جز برای خداوند روا نیست و مخصوص اوست، چگونه خداوند امر کرد ملائکه بر انسان سجده کنند؟
اگر سجده مخصوص خداوند است پس چرا ملائکه باید به آدم سجده میکردند؟
اولاً
چنانکه برخی از دانشمندان فرموده اند ، ممکن است معنای سجده ملائک در برابر آدم ( علیه السلام ) این باشد که
فرشتگان برای خدا ، امّا در برابر آدم سجده کنند
بنابراین حضرت آدم ( علیه السلام ) مسجود فرشتگان محسوب نمی شود .
ثانیاً
چنانکه گفته شود سجده در برابر غیرخدا به دستور خداوند جایز و امکان پذیر است
در این مورد آدم بر فرشتگان فضلیّت و مزیّت دارد
از این جهت که فرشتگان به گونه ای آفریده شده اند که میل به گناه و انحراف در آنان نیست
از این رو تقدیس و تسبیح و عبادت آنان در پیشگاه خداوند ، اقتضای طبیعت آنان است
ولی انسان ، نظر به اینکه دارای بُعد حیوانی است و تمایل به شرّ و فساد در او هست
اگر با وجود تمایلات سرکش خویش به عبادت و اطاعت خداوند برخیزد و به گناه تن ندهد از فرشتگان هم برتر خواهد شد
در مورد انسان نباید به بعد جسمی وی که از گِل متعفن ساخته شده نظر کرد
بلکه باید به تعالی روحی و استعداد اوج گرفتن در بُعد معنوی او نظر افکند ، که در این قسمت انسان بر فرشتگان پیشی می گیرد
یادآوری این نکته لازم است که شیطان ، چنانکه از برخی احادیث استفاده می شود ، از ملائک نبود
گرچه در زمره آنان قرار داشت از این رو فرمان الهی نسبت به سجده حضرت آدم ( علیه السلام ) شامل وی نیز شد
فرشتگان برترند یا انسان ها؟
برخی از عالمان دینی با استناد به آیه «وَلَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ… وَ فَضَّلْنَاهُمْ عَلَی کَثِیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِیلًا
به راستی فرزندان آدم را گرامی داشتیم… و آنان را بر بسیاری از آفریده‌های خود برتری دادیم.»[۱]
فرشتگان را از انسان برتر می‌دانند.
برخی دیگر با استناد به ماجرای سجده کردن فرشتگان بر آدم و آموزش آنها توسط حضرت آدم،
انسان را برتر از فرشتگان می‌دانند، به شرط اینکه استعدادهای خود را به کار گیرد.[۲]
به‌گفته حسن حسن‌زاده آملی، ابن‌عربی فرشتگان عالین (مهیمین) را برتر از بنی‌آدم می‌داند،
چرا که سجده بر حضرت آدم بر آنها واجب نبود.[۳]
و محمد داوود قیصری، انسان‌هایی که به مقام خلیفه‌اللهی رسیده‌اند را از فرشتگان عالین هم برتر می‌داند.[۴]
ملاصدرا با استناد به آیه ۳۱ سوره بقره که به آموزش آدم به ملائکه اشاره دارد
معتقد است که آیه مذکور بر برتری آدم بر فرشتگان ساکن زمین و آسمان دلالت دارد، نه فرشتگان مهیمین.[۵]
منبع
۱.سوره اسرا، آیه ۷۰. مخصوص
۲.مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۲، ص۱۹۹-۲۰۰.
۳.حسن‌زاده آملی، ممد الهمم، ۱۳۷۸ش، ص۳۶۷-۳۶۹. مخصوص
۴.حسن‌زاده آملی، ممد الهمم، ۱۳۷۸ش، ص۳۶۷-۳۶۹.
۵.ملاصدرا، تفسیر القرآن الکریم، ۱۳۶۶ش، ج۲، ص۳۷۰. مخصوص
