چگونه کینه و حِقد نداشته باشیم؟ نظر اسلام درباره ی کینه توزی چیست؟
حِقد (کینه) پنهان کردن دشمنی در دل است و آن از ثمره غضب است؛ زیرا غضب وقتی [به سبب عجز از انتقام ]تشفّی پیدا نکرد و ناچار فرو خورده شد به باطن می رود و در آن جا به صورت حقد و کینه درمی آید.
کینه از مُهلکات بزرگ است. رسول خدا(ص) فرمود:
اَلمؤمِنُ لَیسَ بِحَقُودٍ مؤمن کینه توز نیست.
غالباً کینه ملازم با آفاتی است از قبیل: حسد، دوری و بریدن از شخص مورد کینه، ایذای او و دست زدن به محرماتی از قبیل: دروغ، غیبت، بهتان، فاش کردن راز، پرده دری، اظهار عیب، شماتت نسبت به بلایی که به وی رسیده و خوشحالی از آن، شادی از ظهور لغزش ها و خطاهای او، استهزا و مسخره کردن وی، اعراض از او در جهت خوار شمردنش، ادا نکردن حقوق او (مانند دین یا صله رحم) و… همه اینها حرام است و به تباهی دین و دنیا می انجامد و ضعیف ترین مرتبه کینه این است که از آفات یاد شده احتراز کند و برای کینه مرتکب گناه نشود
لکن [برفرض که هیچ یک از اینها پدید نیاید] خود کینه از امراضی است که بر باطن آدمی سنگینی می کند و روح از آن متألّم و در آزار می باشد. هم چنین کینه، انسان را از بساط قرب الهی و از وصول به ملکوت اعلی و همدمی ساکنان عالم قدس باز می دارد و صاحب خود را از آنچه شیوه اهل ایمان است و از بشاشت، شکفتگی، رفق، مهربانی، فروتنی و تلاش برای حوایج مردم و همنشینی با آنان و رغبت به یاری و غمخواری آنها منع می کند و همه اینها درجات او را در دین کاهش می دهد و بین او و رفاقت با مقربان حائل می شود.
از آن جا که کینه عبارت از دشمنی باطنی است؛ بنابراین همه اخباری که درباره ذم و نکوهش دشمنی و عداوت رسیده، دلالت بر مذمت و ناپسندی آن نیز دارد.
پیغمبر اکرم(ص) فرموده است: «هیچ وقت جبرئیل نزد من نیامد مگر این که گفت: ای محمد! از دشمنی و عداوت مردم احتراز کن» و نیز آن حضرت(ص) می فرماید: «جبرئیل هرگز در هیچ امری این قدر سفارش نکرد که در خصوص دشمنی مردم». حضرت صادق(ع) هم فرموده است:مَن زَرَعَ العَداوَهَ حَصَدَ ما بَذَرَ هر که تخم عداوت بکارد همان را که کِشته است می درودو…
راه علاج این خوی بد این است که:
آدمی متذکر باشد که این عداوت باطنی در دنیا ثمری ندارد؛ زیرا بیچاره کینه توز لحظه ای از درد و رنج آسوده نیست و در آخرت گرفتار عذاب خواهد بود و با وجود این به محقود (آن که او را دشمن دارد) هیچ زیانی نمی رسد و عاقل حاضر نیست در حالتی باقی بماند که برای او زیان آور و برای دشمنش سودمند باشد.
بعد از این تذکر باید سعی کند که با شخصی که عداوت دارد همانند دوستان رفتار نماید، با شکفتگی و مهربانی با او ملاقات کند و برای برآوردن حوایج وی بکوشد؛ بلکه بیش از دیگران به او نیکی و احسان کند تا نفس را گوشمال داده و بینی شیطان را برخاک بمالد و پیوسته این روش را ادامه دهد تا آثار این خوی زشت به کلی از میان برود.
کینه توزی عداوت باطنی است و در حقیقت بدخواهی پنهانی و نخواستن خیر برای دشمن است و ضد آن «نصیحت» است که به معنای خیرخواهی و نخواستن شر است. بنابراین از معالجات کینه این است که متذکر خوبی و فوائد نصیحت باشد تا این امر او را در از بین بردن آن یاری کند.
