افراط و تفریط یعنی چه ؟ و راه پرهیز از آن چیست ؟
افراط و تفریط، نوعاً در مقوله های اخلاقی کاربرد دارد و تعبیر اخلاقی آن «اعتدال» است. البته اعتدال، در همه مقوله های اخلاقی نیز کاربرد ندارد.
ولی در موارد بسیاری با موازین سازگاری دارد؛ مثلاً: در بین تهور و ترس، «شجاعت» راه اعتدال است. در بین بخل و تبذیر، «اقتضاد» راه اعتدال است. خلاصه آن که اعتدال در بسیاری از امور مطلوب است، ولی قاعده ای کلی نیست و در هر مورد نیازمند کاوش ویژه است.
در قرآن کریم هم به موارد متعددی از اعتدال و عدالت که نتیجه عدم افراط و تفریط است اشاره شده است مانند : ﴿وَکَذَلِکَ جَعَلْنَاکُمْ أُمَّهً وَسَطًا لِتَکُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ وَیَکُونَ الرَّسُولُ عَلَیْکُمْ شَهِیدًا﴾ البقره: ۱۴۳. و بی‌گمان ما شما را ملتی میانه‌رو قرار داده‌ایم، تا گواهانی بر مردم باشید و پیغمبر نیز بر شما گواه باشد».
افراط و تفریط در منطق و کلام امام علی(علیه السلام) این چنین مذمت شده است: «لَاتَرَى الْجَاهِلَ إِلَّا مُفْرِطاً أَوْ مُفَرِّطا؛(۱) دیده نمى شود نادان مگر، آنکه تندرو است (از حدّ و اندازه خود مى گذرد) یا کند رو (بحدّ و اندازه خود نمى رسد).».
و همچنین امام علی (علیه السلام) در گفتاری حکیمانه این چنین می فرمایند: «فَکُلُّ تَقْصِیرٍ بِهِ مُضِرٌّ وَ کُلُّ إِفْرَاطٍ لَهُ مُفْسِد؛(۲) پس هر کوتاهى از حدّ آن را زیان رساند، و هر بیشى در حدّ آن را تباه گرداند (بنا بر این قلبى که اعتدال و میانه روى را از دست نداده و به حکمت رفتار کند، دارنده آن سود دنیا و آخرت را دریابد).
