فلسفه دعا و نیایش چیست ؟

دعا آثار مثبت و گران قدر بسیاری برای انسان به ارمغان می آورد از جمله:

الف) دعا دارای آثار تربیتی و سازنده فراوانی است. دعاها مشتمل بر مجموعه عظیمی از معارف بلند الهی و عمیق ترین آموزه های توحیدی عرفانی و فلسفی است.

ب ) دعا موجب تلطیف روح در سایه ارتباط با معبود و در پی آورنده پاکی و طهارت نفس است.

ج ) دعا آرام بخش دل و تسکین دهنده آلام روحی و روانی است.

د ) دعا آرمان پرور و هدف ساز و جهت بخش است.

ه ) دعا امید بخش انسان است. زیرا در پرتو آن انسان خود را با بزرگ ترین منبع فیض هستی در ارتباط تنگاتنگ و صمیمانه می بیند و از تنهایی و بی کسی نجات می یابد.

و ) دعا استمداد از نیروها و عوامل ماورای مادی در حل مشکلات و از طرف دیگر کسب موفقیت هرچه بیشتر در امور است. از طرف دیگر مسأله اجابت دعا از مسائل قطعی در همه ادیان الهی است. قرآن مجید می فرماید:إِذا سَأَلَکَ عِبادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ أُجِیبُ دَعْوَهَ اَلدَّاعِ إِذا دَعانِ به عبارت دیگر سنت الهی بر آن تعلق گرفته که برخی از امور را از طریق دعا و درخواست به انسان عنایت فرماید و این تبعیض نیست؛

زیرا سنتی کلی و دارای قوانین عام و مشتمل بر حکمت است. لیکن این به معنای آن نیست که هر بنده ای هر چه به هر شکل و در هر شرایطی درخواست کند تماما مطابق خواست او اجابت شود. زیرا اجابت دعا نیز امری قانونمند و ملایم با دیگر سنت های جاری الهی در نظام تکوین و مشروط به شرایطی است

از جمله:

۱) شرایط مناسب روحی دعا کننده از قبیل تضرع و تواضع در مقابل پروردگار.

۲۲) مصلحت بودن تحقق خواسته شخص دعا کننده. چرا که در بسیاری از موارد تحقق آن خواسته برای شخص سودمند نیست؛ مثلا رسیدن به مقام یا امکاناتی خاص چه بسا نه تنها به نفع او نباشد. بلکه ممکن است مایه دوری او از ایمان و تقوا گردد.

۳) فرا رسیدن زمان مناسب برای تحقق مطلوب. مثلا ممکن است فردی علاقه مند باشد که یک شخصیت علمی ممتاز باشد و تلاش علمی فراوانی کند ولی قطعا در اندک زمان تحقق آن ممکن نیست و سال ها باید بگذرد تا نتیجه تلاش های خود را به دست آورد.

۴) اخلاص در نیت و انقطاع کامل به خداوند؛ چرا که عطایا به اندازه نیت و اخلاص در آن سرازیر می شوند و در کلام حضرت امیر(ع) در نهج البلاغه آمده است: {Hان العطیه علی قدر النیه

۵) معقول بودن خواسته انسان.

۶) اقدام برای رسیدن به نتیجه و به کار گیری سایر عوامل طبیعی نقش دارنده متناسب با سنت های الهی در نظام خلقت.

۷) از طرفی خداوند گاهی اجابت مطلوب انسان را به عللی که صلاح می داند و بر ما پوشیده است به تأخیر می اندازد یا آن را به گونه ای دیگر تبدیل می نماید و در واقع به شیوه بهتر اجابت می شود بدون آن که ما بدانیم.

۸) نکته مهم دیگر این که استجابت در آیه شریفه معنای بسیار عمیقی دارد ولی غالبا برداشت های عموم با مفهوم شگرف آن ناسازگار است. ما همواره خیال می کنیم که اگر دقیقا همان را که ما طلب می کنیم در همان زمان و با همان شرایطی که می خواهیم عمل شود دعایمان اجابت گردیده در حالی که چه بسا همین پاسخ نیافتن ما اجابت از سوی خدا باشد.

یعنی خداوند منان با طول دادن اجابت ما را بیشتر به حالت انابه و تضرع در درگاهش نگاه می دارد و این لطف بزرگی است که به این وسیله ارتباط عبد با معبود حفظ می گردد و در پی آن الطاف بی شمار دیگری نصیبش می شود.

برای آگاهی بیشتر ر.ک: ۱- تفسیر المیزان و نمونه ذیل آیه ۱۸۶ سوره بقره ۳- اصول کافی، ج ۴ کتاب الدعا ۲- دعا،آیت الله مشکینی