زمهریر چیست ؟ و چگونه مکانی می باشد؟

«زمهریر» از ماده زَمْهَرَ به معنای شدت سرما، شدت غضب و… با سرخ شدن چشم بر اثر خشم می باشد و در اینجا منظور همان معنای اول است (تفسیر نمونه، ج ۲۵، ص ۳۹۳). در حدیثی آمده است: «در جهنم نقطه ای وجود دارد که از شدت سرما اعضای بدن از هم متلاشی می شود».

سوال: سادات اگر گناهی مرتکب شوند،در روز جزا با آتش عذاب می شوند یا با زمهریر؟ مقصود از زمهریر چیست ؟و آیا گناه سادات دو برابر گناه غیر سادات محاسبه می شود؟

پاسخ: کلمه زمهریر فقط یک بار در قرآن به کار رفته است . در سوره دهر درباره پاداش ابرار و نیکان فرموده : در این آیه کلمه زمهریر به معنای سرما آمده است . در لغت نیز زمهریر به معنای سرمای شدید یا شدّت غضب یا سرخ شدن چشم بر اثر خشم است . از این آیه استفاده نمی شود که زمهریر جایگاهی برای عذاب باشد، ولی در روایات زمهریر را یکی ازجایگاههای عذاب مطرح کرده که بر خلاف جهنم , از شدت سرمای شدید در عذابند. در حدیثی آمده است که در جهنم نقطه ای وجود دارد که از شدّت سرما اعضای بدن از هم متلاشی می شود.( ۱)

از رسول خدا(صلی الله علیه و آله)نقل شده : آتش ، شکایت به پروردگار بُرد. خداوند اجازه دو نفس کشیدن به جهنم داد. یک نفس در زمستان و یک نفس در تابستان می کشد. گرمی تابستان از گرمای جهنم سرچشمه می گیرد و سرمای زمستان از زمهریر جهنم سرچشمه می گیرد.( ۲)

در روایات مطلبی یافت نمی شود که زمهریر مخصوص سادات گناهکار باشد و اطلاق آیات عذاب شامل سادات و غیر سادات می شود. دهخدا در لغت نامه گفته است: عوام گمان برند که گناهکاران از سادات (اولاد رسول) را به جایی که سرد است ونامش زمهریر است می برند.( ۳)

سادات دو عنوان دارند. در یک عنوان مانند بقیه مردم هستند و به اندازه آنان محاسبه و مجازات می شوند. گناه آنان مانند گناه دیگران و ثواب آنان مانند ثواب دیگران است . عنوان دوم سادات: این است که آنان انتساب به پیامبر و امامان دارند و در دید مردم دارای مزیت هستند و از آنان توقع و انتظار نیکوکاری دارند و بدی و زشتی را از آنان نمی پسندند. همان طور که علمای دین دارای دو عنوان هستند, یا زنان پیامبر دارای دو عنوان هستند. در یک عنوان با سایر مردم مساوی هستند و در عنوان دیگر انتساب آنان به دین و پیامبر است که خوبی آنان باعث مزید ثواب و بد کردن آنان باعث مزید عذاب می شود.

امام رضا (ع) وقتی که برادرش (زیدالنار) را دید که از خود تعریف می کند و به سیادت خود مغرور شده فرمود: ای زید! حرف افراد پست کوفه تو را گول زده است. آنها گفته اند چون از فرزندان فاطمه زهرا(س) هستی، آتش بر تو حرام است. به خدا قسم این درباره امام حسن و امام حسین و سایر فرزندان فاطمه است.

ای زید، اگر روز قیامت تو و پدرمان موسی بن جعفر(ع) را بیاورند و تو گناهکار باشی، وارد بهشت شوی و پدرت موسی بن جعفر را هم که اطاعت خدا کرده، روزها روزه گرفته و شب ها به عبادت قیام نموده، داخل بهشت کنند، تو نزد خداوند گرامی تر و عزیزتر از موسی بن جعفر خواهی بود!؛ چرا که تو بدون زحمت وارد بهشت شده ای زید! تقوای خدا را پیشه خود کن هر کس تقوی نداشته باشد، از ما نیست. جدّ ما، امام سجاد(ع) فرمود: هر کس از اهل بیت کار نیک کند پاداشش دو برابر است و هر کس مرتکب گناه شود، عقوبت و عذابش دو برابر خواهد بود.

زید گفت:اما من برادر شما و پسر پدر شما هستم. حضرت رضا علیه السلام فرمودند: تو برادر من هستی، مادام که خدای تعالی را اطاعت کنی. اما هرگاه به معصیت خداوند دست زدی، دیگر بین من و تو برادری نیست. مگر در قرآن نخوانده ای؟ حضرت نوح علیه السلام به خداوند عرض کرد: خدایا پسر من از خانواده من است.

ولی خداوند فرمود: یا نوح انه لیس من اهلک انه عمل غیر صالح «؛ (سوره ی هود، آیه ی ۴۶ و ۴۵ ) (ای نوح! او از خانواده و اهل تو نیست.) خداوند به علّت عمل زشت او و معصیتش او را از خانواده نوح خارج ساخت. ای زید، تو هم اگر خدا را اطاعت کنی، از ما اهل بیت هستی و اگر معصیت کنی از اهل بیت خارج می شوی.(۴)

(پاورقی ۱.تفسیر نمونه , ج ۲۵ ص ۳۶۳ به نقل از درّ المنثور, ج ۶ ص ۳۰۰

(پاورقی ۲.همان , ج ۸ ص ۲۸۳

(پاورقی ۳.بهاءالدین خرمشاهی , دانشنامهء قرآن . جزای اعمال

(پاورقی ۴.بحارالانوار، ج ۴۹ ، باب ۱۶ ، ص ۱و ۲ و ۳ و ۴ و۱۰