تعریف دقیق شهادت و شهید از نظر شارع مقدس اسلام چیست؟

شهادت در فرهنگ دینمقدس اسلام به معنای کشته شدن در راه خدا میباشد و علتنامگذاری چنین کشته شدنی به شهادت به خاطر آن است که شهید در واقع نمرده بلکه زنده و حاضر است; چنانکه قرآنکریم میفرماید: ]ای پیامبر[ هرگز گمان مبر آنها که در راه خدا کشته شدهاند مردگانند; بلکه آنها زندهاند و نزد پروردگارشان روزی داده میشوند. (آلعمران، ۱۶۹) و برخی نیز گفتهاند کشته شدگان در راه خدا را از آن جهت شهید گویند چون فرشتگان رحمت بر محل شهادت او حاضر میشوند شهیدان راه خدا، جایگاه والایی در بهشت دارند و مورد آمرزش و بخشش و رحمت خداوند قرار میگیرند.(ر.ک: تفسیر نمونه، آیهاللّه مکارم شیرازی و دیگران، ج ۳، ص ۱۶۸ ـ ۱۷۳، دارالکتب الاسلامیه.) (آلعمران، ۱۵۷ ; نسأ، ۶۹ و ۷۴)

شهادت در فرهنگ اسلام دو معنای متفاوت دارد: یکی معنای خاص و دیگری معنای گسترده و عام. معنای خاص شهادت، همان کشته شدن در معرکه جنگ، در راه خداست که احکام خاصی در فقه اسلامی دارد; از جمله، شهید نیاز به غسل و کفن ندارد; بلکه با همان لباس خونین دفن میشود; اما معنای وسیع شهادت آن است که انسان در مسیر انجام دادن وظیفه الهی کشته شود و یا بمیرد; بنابراین، هر کس در حین انجام دادن چنین وظیفهای به هر صورت از دنیا برود، شهید است; لذا در روایات اسلامی آمده است که چند گروه شهید از دنیا میروند:

۱٫ کسی که در طریق تحصیل علم از دنیا برود;(سفینه البحار، ج ۱، ماده شهید.)

۲٫ کسی که در بستر از دنیا برود، ولی معرفت حق پروردگار و معرف واقعی پیامبر اکرم۹ و اهلبیتش: را داشته باشد.(نهج البلاغه، خ ۱۹۰، آخر خطبه.)

۳٫ کسی که برای دفاع از مال خود در برابر مهاجمان ایستادگی کند و کشته شود;(سفینه البحار، همان،) و همچنین کسانی که در مسیر حق کشته میشوند و یا میمیرند; بنابراین، از همین جا عظمت این فرهنگ اسلامی و گسترش آن روشن میشود.

بنابراین، افرادی که هدف گلوله دشمن قرار میگیرند; ظاهراً شهید محسوب میشوند; هر چند که زمان دادرسی، انگیزهها و نیّتها شرط است و بنابر روایات، هر کسی شهید راه و یا کشته همان نیّتی که در سر داشته میشود.(ر.ک: تفسیر نمونه، همان، ج ۲۱، ص ۴۰۸ / حماسه و عرفان، آیه الله جوادی آملی، ص ۳۱۳، نشر اسرا.)