هرچی آنلاین تر تنها تر؟!
بررسی رابطه ی استفاده از شبکه های مجـازی و احساس تنها بودن
شبکه های اجتماعی مجـازی، نسـل جدیـدی از وبسـایتهـا هستند که در آنها کاربران به صورت مجازی دور یکدیگر جمع مـیشـوند و جماعـت آنلایـن(برخط) را تشکیل میدهند. امروزه، برخی از شبکه هـای اجتمـاعی آنلایـن نظیـر فـیسبـوک،توئیتر و اینستاگرام، صدها میلیون کاربر دارند که از آنها برای ایجاد و حفظ روابـط بـا دیگـران استفاده میشود.به رغم مزایای شبکه های اجتماعی مجازی، به لحاظ آسـیب هـای فـردی،اجتماعی و فرهنگی ریسـک بـالایی دارنـد کـه از آن جملـه مـیتـوان بـه کـاهش احساسـات،متن گرایی، انعطاف پـذیری هـویتی و دریافـتهـای جـایگزین اشـاره کـرد.برخـی کـاربران ساعتهای بسیاری را برای چت کردن با دوستانشـان و چـک کـردن صـفحات شخصـی خـود در شبکه های اجتماعی صرف میکنند که ممکن است این فرایند به عادتی ناخودآگاه تبـدیل و بـه ایـن ادعـای مطـرح اعتیاد به شبکه های اجتماعی منجر شود براساس مدل سـندرم اعتیـاد است که افراد معتاد به شبکه های اجتمـاعی علایـم مشـابه بـا افـراد معتـاد بـه مـواد را تجربـه میکنند.
لذا اعتیاد به شبکه های اجتماعی در چارچوب کلی تر اعتیادهای اینترنتی قرار میگیرد که در کنار سایر کاربردهای اینترنتی اعتیادآور، نظیر اعتیاد به بـازیهـای اینترنتـی، اعتیـاد بـه وبگردی، قماربازی اینترنتی و اعتیاد جنسی اینترنتی قرار میگیرد.
معیارهای اعتیـاد بـه شبکه های مجازی شامل تحمل، گوشه گیـری، فـرار از واقعیـت، اسـتفاده زیـاد، فقـدان کنتـرل،
دوره های بهبود و به خطر افتادن فعالیتهای سرگرمی، شغلی و اجتماعی است که باید حـداقل سه مورد از این معیارها طی دوازده ماه برآورده شود.
براساس چارچوب زیسـتی، عصـبی،اجتماعی در سبب شناسی اعتیادها، در سطح عصبی آنـاتومی فعالیـت سیسـتم میـل و رغبـت هنگام جستوجوی اجتماعی با نقایص ژنتیکی در سیستم پـاداش عصـبی شـیمیایی معتـادان بخش دیگر در مدل اعتیاد است کـه براسـاس آن، گسـترش مرتبط است.کاربردشناسی روزافزون شبکه های مجازی و افزایش دسترس پذیری به آنها میتواند موجـب اعتیـاد افـراد بـه آنها شود.همچنین، براساس دیدگاه اجتماعی ممکن است جذابیت شـبکه هـای مجـازی،بازتاب فرهنگ فردگرایی جهان امروز باشد.
شبکه های اجتماعی نوین، سـایتهـای خودمحـوری هستند که به جای توجه به جامعه، به فرد اهمیت میدهند. ساختار خودمحورانه این شـبکه هـا ترغیب کننده ی رفتارهای اعتیادآورند و به افراد اجازه میدهند که جهت تقویـت روحیـات خـود و کسب تجربه لذت بخش، خود را در این شبکه هـا بـه طـور مثبـت ابـراز کننـد. چنـین تجربیـات خوشایندی میتواند رشد اعتیاد به شبکه هـای مجـازی را هـدایت کنـد.نتـایج تحقیقـات بیانگر آن است که برخی عوامـل میتوانند زمینه ساز گـرایش افـراد بـه اسـتفاده افراطـی از شبکه های مجازی باشند که شامل برخی صفات شخصـیتی ماننـد روانرنجـوری، درونگرایـی و خودشیفتگی،عزت نفس پایین و احساس تنها بودن است.
در میان عوامل فردی که پیشبینی کننده اعتیاد افراد به شـبکه هـای مجـازی انـد، احسـاس تنهایی اهمیت بسزایی دارد. بسیاری از محققان احساس تنهایی را تجربـه ذهنـی ناخوشـایندی میدانند که درنتیجه تفاوت بین روابط اجتماعی مورد انتظـار فـرد و وضـعیت کنـونی او ایجـاد میشود. زیرا یکی از نیازهای انسان، نیاز به تعلق داشتن است. این نیـاز شـامل آرزوی فـرد برای ایجاد و حفظ حداقل روابط بین فردی مثبت و پایدار با دیگران است.
نیاز به تعلـق داشـتن موجب انگیزش و هدایت افکار و هیجانات و رفتار بین فردی افـراد مـیشـود. البتـه در میـزان وچگونگی ارضای این نیاز، تفاوتهایی نیز به چشم میخـورد و ارضـای آن نیـز مسـتلزم داشـتن تعاملات مثبت و زیاد با دیگران در یک موقعیـت بـادوام اسـت کـه موجـب خشـنودی طـرفین میشود. درنتیجه، افرادی که در ایجاد روابط رضایتبخش با دیگران مشکل دارنـد، دچـار نـوعی احساس کمبود میشوند که در آشفتگیهایی مانند احساس تنهایی تجلی مییابد
عزت نفس، ارزیابی خود در پرتو عقاید دیگران تعریف میشود و براساس فرایندهای عـاطفی به ویژه احساس مثبت و منفی درباره خود بنا شده است.پژوهشها بیانگر آن است که عزت نفس بالا در پیشرفت تحصیلی، مسئولیت پذیری شخصی و اجتماعی و روابط بـین فـردی نقـش دارد
راجرز معتقد است که در همه سـنین، رشـد کامـل اسـتعدادهـای اساسی انسان به واسطه عزت نفس بالا تحقق میپذیرد. او علت اصلی عزت نفس پـایین افـراد را در ایـن میداند که به آنها فرصت کافی برای حمایت عاطفی و تأیید اجتماعی داده نمیشود و در طول دوران رشد به صورت مستمر ارزیابی منفی از جانب دیگران دریافت میکنند برخی پژوهشها به بررسی رابطه احساس تنهایی با استفاده افراطـی از شـبکه هـای مجـازی پرداخته اند؛ مثلاً، میلوسویچ و همکاران در پژوهشی با عنوان پیشبینی کننده هـای اعتیـاد به شبکه های مجازی در صربستان دریافتند که عواملی مانند عزت نفس، خودکارآمدی پـایین و درونگرایی و احساس تنها بودن بالا با استفاده بیش از حـد از شـبکه هـای مجـازی مـرتبط اسـت.
پژوهش اینگ وادوتیر پیرامون بررسی رابطه استفاده از فیسبـوک و احسـاس تنهـایی در دانشجویان و دانـش آمـوزان دبیرسـتانی نشـان داد کـه هرچقـدر دانشـجویان احسـاس تنهـایی بیشتری داشته باشند، زمان بیشتری را در فیسبوک میگذرانند پـژوهش ازگـر دربـاره بررسی رابطه بین اعتیاد به شبکه های مجازی، اضطراب تعامل و سطوح احساس تنهایی معلمان در ترکیه نشان داد که اعتیاد به شبکه های اجتماعی با سطوح مختلـف احسـاس تنها بودن رابطـه مثبت و معناداری دارد. پژوهش سانکاک ایدین و همکـاران نشـان داد کـه بـین اسـتفاده بیش از حـد از فـیسبـوک و کـمرویـی رابطـه معنـاداری وجـود دارد.
همچنـین، بـین ارتبـاط چهره به چهره با دوستان واحساس تنهایی رابطه منفی وجود دارد. یافته های کلایتون و همکاران بیانگر آن بود که نگران بودن و احساس تنهایی، پیشبینی کننده قوی برای پیونـدجـویی بـا دیگران از طریق فیسبوک و اینستاگرام هستند.
نتایج برخی پژوهشها از رابطه عزت نفس و استفاده افراطی از شبکه هـای مجـازی حکایـت دارد؛ مثلاً، سابرامانیان و همکاران در مطالعه خود تأثیرات عزت نفس آشکار و ناآشـکار در استفاده خودشیفتگانه از فیسبوک را بررسی کردند. نتایج نشان داد که عزت نفـس ناآشـکار بـا استفاده خودشیفتگانه از فیسبوک‌مرتبط است؛ درحالیکه عزت نفس ناآشکار با تعداد دوستان در فیسبوک رابطه منفی دارد.بنـابراین، هـدف پـژوهش حاضر بررسـی نقـش احسـاس تنها بودن و عـزت نفـس در اعتیـاد بـه شـبکه هـای اجتمـاعی در دانشجویان بود.
بر این اساس فرضیه هایی به شرح ذیل ارائه شد:
۱ .بین احساس تنهایی و اعتیاد به شبکه های اجتماعی در دانشجویان دختر رابطه معناداری وجود دارد
۲ .بین عزت نفس و اعتیاد به شبکه های اجتمـاعی در دانشـجویان دختـر رابطـه معنـاداری وجود دارد
۳ .احساس تنهایی و عزت نفس میتوانند اعتیاد به شبکه های اجتماعی را بـه طـور مطلـوبی پیشبینی کنند
۴ .ابعاد احساس تنهایی (رمانتیک، اجتماعی و خـانوادگی) سـهم معنـاداری در پـیشبینـی
اعتیاد به شبکه های اجتماعی دارند.
